Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti abdurahmonov q. X., Xolmominov sh. R

Nogironlik nafaqasi 
nogironlik boshlangan holda, ya’ni doimiy yoki 
uzoq vaqt mehnat qobiliyati yo'qotilgan holda, faqat I va II guruh yolg'iz 
nogironlarga tayinlanadi hamda to'lanadi.
Pensiya tayinlash uchun zarur ish staji boimagan shaxs vafot etgan 
taqdirda, uning qaramog'ida bo'lgan oila a’zolari yuqorida ko'rsatilgan Nizomga 
binoan nafaqa olish huquqiga ega.
Yoshiga doir nafaqa, nogironlik nafaqasi va boquvchisini yo'qotganlik 
nafaqasi ijtimoiy ta’minot organlari tomonidan tayinlanadi. Nafaqa oluvchi 
O'zbekiston Respublikasi hududidan chiqib ketgan holda nafaqa to'lovi 
to'xtatiladi.
Ijtimoiy ta ’minot turi bo'lgan nafaqalar sirasiga vaqtincha mehnatga 
qobiliyatsizlik bo'yicha, homiladorlik va tug'ish bo'yicha to io v lar ham 
kiradiki, ular uzoq davom etmaydigan vaqt ichida uzrli sabab yuzasidan 
xodim yo'qotgan ish haqi o'miga yordam ko'rsatish maqsadida beriladi. Bunday 
yordam nisbatan qisqa muddatli, ammo yo'qotilgan ish haqi miqdorlariga 
teng yoki yaqin summalarda nafaqa toiashni taqozo etadi.
Qonun hujjatlarida bolalami ta’minlashda va tarbiyalashda adresli moddiy 
yordam ko'rsatish, ayrim qo'shimcha xarajatlami qoplash maqsadida kater 
nafaqalar berish ham ko'zda tutilganki, buning uchun qonun chiqaruvchi 
asosiy turmush vositalari - mehnat haqi, pensiya va hokazolami etarli deb 
hisoblamagan. Mazkur nafaqalar asosiy turmush vositalariga qo'shimcha
221

---

to ‘lanadi, ularga tenglashtirilmaydi, balki qo'shim cha xarajatlar zarurligi 
hisobga olinib belgilanadi. Bunday to'lovlar sirasiga bolali oilalarga oylik va 
bir gallik nafaqalar, bola tug'ilganligi munosabati bilan, dafn marosimi 
uchun beriladigan nafaqalar va boshqalar kiradi.
Qisqacha xulosalar
Aholini ijtimoiy himoya qilish m a’naviyatli jamiyat mavjud bo'lishining 
zarur shartlaridan biri hisoblanadi.
Mazkur muammoni o ‘ijganish insonning munosib va ijtimoiy maqbul 
sifatga ega bo‘lgan turmush kechirishini ta’minlaydigan qonunchilik, ijtimoiy- 
iqtisodiy va m a’naviy-psixologik tizim ijtimoiy himoyani aniqlash imkonini 
beradi.
Insonni ijtimoiy himoya qilishning asosiy institutlari - davlat, kasab 
uyushmalari va boshqa jamoat birlashmalaridir. Ayni vaqtda ijtimoiy himoya 
qilish ijtimoiy kafolatlarga asoslanadi. Bu kafolatlar qonunlarda qayt etilgan.