Toshkent davlat iq tiso diyo t universiteti q. X. Abdurahmonov

Ijtimoiy-iqtisodiy omillarning 
ta’siri shu narsa bilan bog'liqki, fan-texnika 
taraqqiyotining avj olishi, ishlab chiqarish (texnika, texnologiya) moddiy 
asosining ta’minlashuvi va xilma-xil, ko'p hollarda esa ancha murakkab tashkiliy 
tadbirlarning amalga oshirilishi o'z-o'zidan emas, balki faqat ijtimoiy ishlab 
chiqarish ishtirokchilari boigan insonlaming faol mehnat faoliyati natijasidagina 
sodir bo'ladi.
Mehnat unumdorligiga ta’sir ko'rsatuvchi eng muhim ijtimoiy-iqtisodiy 
omillarga quyidagilar kiradi:
■
mehnat natijalaridan moddiy va ma’naviy manfaatdorlik;
■
xodimlaming malaka darajasi, ulaming kasbiy tayyoigarligi sifati va umumiy 
madaniy-texnikaviy saviyasi;
* mehnatga munosabat va mehnat intizomi darajasi;
* mehnat jamoalari o'z-o'zini boshqarishining rivojlanishi.
9.3. Mehnat unumdorligini oshirishning zahiralari
Mehnat unumdorligini oshirish zahiralari (rezervlari) — texnika va
texnologiyani takomillashtirish, ishlab chiqarish, mehnat va boshqaruvni tashkil
etishni yaxshilash hisobiga mehnat unumdorligini oshirishning barcha
omillaridan yanada to‘laroq foydalanish imkoniyatidir. 
Zahiralar mehnat 
unumdorligini oshirish omillari bilan chambarchas bog‘liqdir. Agar biror omilni 
imkoniyat sifatida olib qaraydigan bo'lsak, u holda bu omil bilan bogiiq bo'lgan 
zahiradan foydalanish imkoniyatning voqelikka aylanish jarayoni hisoblanadi.
Mehnat unumdorligini oshirish zahiralarining bir necha tasniflari mavjud 
bo'lib, ularning hammasi ikkita katta guruhga bo'linadi: 
jonli mehnatdan (ish
kuchidan) foydalanishni yaxshilash zahiralari va asosiy hamda aylanma
fondlardan yanada samaraliroq foydalanish zahiralari. 
Birinchi guruhga 
mehnatni tashkil etish, mehnat sharoitlari, ishchilarning mehnat qilish 
qobiliyatini oshirish, kadrlar tarkibi va ulami joy-joyiga qo'yish, uzluksiz ishlash 
uchun tashkiliy shart-sharoitlar yaratib berish, shuningdek, xodimlaming 
mehnat natijalaridan moddiy va ma’naviy manfaatdorligini oshirishni ta’minlash 
bilan bog'liq masalalar kiritiladi.