Toshkent davlat iq tiso diyo t universiteti q. X. Abdurahmonov

tadbirkorlik daromadlari 
paydo bo‘ladi. Bu 
daromadlar tadbirkor bajaradigan funksiya uchun mukofotdir (ishni, kapitalni, 
tabiiy resurslami tovar ishlab chiqarish va xizmat ko‘rsatishga yo‘naltirish; 
firmani boshqarish, innovatsiyalarni kiritish bo‘yicha qarorlar qabul qilish, 
tavakkalchilik bilan mablagt sarflash). Bu daromadlar tadbirkor tomonidan 
kredit uchun foiz toiangandan keyin qoladigan foyda hisobiga shakllanadi. 
Oszgaruvchan bu miqdor boshqarishning natijasiga bog‘liq bo'ladi. Foyda qonuniy 
va noqonuniy, xo'jalikning samaradorligiga bog‘liq yoki bog‘liq bo‘lmagan tarzda 
yuzaga kelishi mumkin.
Aholi daromadlarining muhim manbasi 
ijtimoiy iste’mol fondlari 
bo‘lib, 
iste’molni jamoa shakli orqali taqsimlash usulidir. Daromadlarning bu 
manbasiga, turli baholarga qaraganda, aholi jon boshiga to
4
g‘ri keladigan 
umumiy daromadning 1/5 qismidan 1/3 qismi to‘g‘ri keladi. Bunda 
ijtimoiy
iste’mol fondlaridan 
to‘lanadigan to‘lovlar, xizmatlar, imtiyozlarning ikki xil 
shaklini ajratish mumkin: pulli va pulsiz shakllar.
Pulli shakldagi ko‘plab mablag
4
ar pensiya ta’minoti (yosh, nogironlik, 
staj, boquvchisini yo‘qotganlik bo^yicha), bolalar, ishsizlik nafaqalari to‘lash 
va hokazolar uchun sarflanadi va ijtimoiy transfertlar deyiladi.
Ijtimoiy transfertlar 
— fuqarolarga (davlat byudjetidan yoki maxsus 
fondlardan) - ularning ish natijasi, tadbirkorlik faoliyati yoki shaxsiy mulkdan 
(pensiya, nafaqa, stipendiyavahokazolar) olinadigan daromadlarigabog‘liq 
bo‘lmagan holda to‘lanadigan toMovlardir.
Mehnat motivatsiyasida ish haqi va ijtimoiy transfertlaming nisbati muhim. 
Daromadlar tarkibida ish haqining ulushi ustun bo'lsa, faol mehnat, 
tadbirkorlik, tashabbus rivojlanadi, agar ijtimoiy transfertlar hissasi oshib 
ketsa, ko‘pincha boqimandalik kayfiyati kuchayadi.
Shaxsiy (oilaviy) daromadlar miqdori yig4indisi pul daromadlari va natural 
daromadlardan tashkil topadi. Natural daromadlar shaxsiy tomorqa va uy 
xo‘jaligidan olinadigan hamda aholining ta’lim, tibbiy xizmat va hokazolami 
ta’minlovchi pulsiz daromad turlaridan vujudga keladi.