Toshkent davlat agrar unversiteti termiz filiali

3-rasm. Rul chambaragining salt burilishini tekshirish:
1 va 5 – shkalalar; 2-nayza-ko’rsatgich; 3- qisqich; 4-dastak.

So’ngra dinamometrning dastagi 4 dan ushlab unga 10 N kuch qo’ygan xolda rul chambaragi oldin bir tarafga, so’ngra ikkinchi tarafga buriladi.
Rul chambaragiga qo’yiladigan kuchning miqdorishkala 5, salt harakati esa shkala 1 bilan nazorat qilinadi va uning miqdorlari o’lchanadi.Masalan, agar rul chambaragi 10 N kuch bilan o’ng tarafga burilganda ko’rsatgich nayza ga burchakka burilsa, chap tarafga burilganda ni ko’rsatsa, u holda salt burilish + = ni tashkil etadi.
Texnik shartga ko’ra rul chambaragining salt burilishi dan va burish kuchi 50 N dan yuqori bo’lmasligi kerak. Agar rul chambaragining salt burilishi texnik shartdan kam yoki ko’p bo’lsa rul mexanizmini sozlash lozim.
Rul mexanizmini sozlash (MTZ-80 traktori misolida) quyidagicha amalga oshiriladi. Buning uchun korpus 10 (6-rasm) va qopqoq 11 dan moy quyish naychalari yechib olinadi va qopqoq 11 ochiladi.

4-rasm. MTZ-80 traktori rul mexanizmini rostlash: 1-sektor;2-chervyak; 3-rostlash vtulkasi; 4-boltlar; 5 - chervyak oxiri; 6-reyka; 7-qistirgich; 8-vintlar; 9- kolonka; 10- korpus;11- qopqoq; 12-bolt; 13-burish vali,

So’ngra gayka 13 qotiriladi va sektor 1 bilan reyka 6 tishlari orasidagi tirqish tekshiriladi. Agar tirqish me’yordan (0,1...0,3 mm) keng bo’lsa, uni kichraytirish uchun vintlar 8 bo’shatiladi va qopqoq orasiga qo’yilgan qistirgichlar 7 dan (prokladka) 1-2 tasi olinadi, tirqish kengligi kam bo’lsa qo’yiladi va boltlar qayta qotiriladi.
Echib olingan barcha detallar joyiga o’rnatib mahkamlanadi. Sozlash oxirida bolt 12 burish vali 13 ga tekkuncha qotiriladi, so’ngra aylananing miqdorida orqaga buraladi va mahkamlagich gayka bilan qattiq mahkamlanadi.
Diskli tormozlarning holatini tekshirish va sozlash (MTZ-80 traktori misolida) quyidagicha bajariladi. Tormozlarning harakat uzatish mexanizmini to’g’ri ishlashini tekshirish uchun o’ng va chap pedallarni navbatma- navbat 120 N kuch bilan bosiladi va ularning to’liq bosilish masofasi lineyka yordamida o’lchanadi. Bunda ikkala pedalning yurish masofasi bir xil bo’lib, 70...90 mm ni tashkil etishi kerak.
Agar pedallarning yurish masofasi bir-biriga mos kelmasa tortqichning mahkamlagich gaykasi 1 (7-rasm) bo’shatiladi va rostlash bolti 2 ni kerakli tomonga burab uning uzunligini uzaytirish yoki qisqartirish bilan pedalning to’liq bosilish yo’lining uzunligi rostlanadi. So’ngra mahkamlagich gayka yordamida tortqich qattiq mahkamlanadi.