Toshkent davlat agrar universiteti

1.1.3-rasm. Xizmatlar marketingi jarayonining umumiy tasnifi.¹⁴

Xizmatlar sohasi marketingining umumiy tasnifi asosiy beshta bosqichni o‘z ichiga oladi. Dastlab xizmatlar bozorini tadqiq etish kerak bo‘ladi. Bunda bozor to‘liq o‘rganiladi. Buning natijasida ko‘rsatiladigan xizmat uchun maqsadli bozor tanlash zarur hisoblanadi. Fimra maqsadli bozorni tanlab bozorga kirib borganidan so‘ng marketing rejasi ishlab chiqiladi. Marketing rejasi asosida ish olib borish natijasida assortiment siyosati ishlab chiqiladi va oxirida iste’molchilarning xizmatlarga bo‘lgan talabini qondirishni kuchaytirishga e’tibor qaratiladi. Har bir bosqich oralig‘ida bir nechta vazifalar amalga oshiriladi (1.3-rasm).

S.Vargo va R.Lat xizmatlarga yo‘naltirilgan marketing konsepsiyasini ishlab chiqishgan bo‘lib, uni quyidagi ko‘rinishda keltirishgan:

• 
  o‘zining salohiyatli raqobat ustunligini bilgan holda iqtisodiy sub’ektlarning muhim bilim va ko‘nikmalari hamda asosiy vakolatlarining aniqlanishi va rivojlantirilishi;
  
• 
  yuqorida keltirilgan vakolatlardan samarali foyda oluvchi sifatida namoyon bo‘ladigan boshqa iqtisodiy sub’ektlar(potensial iste’molchilar)ni aniqlash;
  
• 
  shaxsiylashtirilgan xizmatlar yaratishda ishtirok etuvchi iste’molchilar bilan aloqalarni rivojlantirish (iste’molchilarning alohida buyurtmalari bo‘yicha ko‘p hajmli ishlab chiqarish) va ularning alohida talablarini qondirishga mo‘ljallangan raqobatbardosh takliflar ahamiyatini oshirish;
  
• 
  korxona tomonidan iste’molchilarga qilingan takliflarni, shuningdek uning faoliyati natijalarini kanday yaxshilashni tushunish maqsadida ayriboshlashning moliyaviy natijalarini tahlil qilgan holda bozorning teskari signalini baxolash.
  

Albatta bu konsepsiyani iste’molchilar ongida tushungan holda qabul qilishlari juda muhim sanaladi. Jamiyat ongida xizmatlar marketingi konsepsiyasining ma’qullanishiga quyidagi omillar ta’sir qiladi:

• 
  ishlab chiqarishni murakkablashuvi va iste’molchilarni ko‘payishi, ko‘p hollarda tovarga bo‘lgan talab yoki sof xizmatlarni birlashtirishni anglatadi;
  
• 
  mos aloqa xizmatlarini rivojlantirishni talab qiladigan xalqaro ishchi kuchi taqsimoti va koperatsiyalarning rivojlanishi;
  
• 
  ko‘p tomonlama xizmatlar ishlab chiqarishni o‘ziga xos faoliyat turiga aylantirishga olib keladigan ixtisoslashuvni chuqurlashtirish va integratsiyalashuvni kuchaytirish;
  
• 
  aholining yanada ko‘proq qismining yaxshi yashash darajasini ko‘tarish, ularning extiyojlarini doimiy o‘sib borishiga olib keladi, ularning ta’minlanishida esa xizmat ko‘rsatishning muhim va o‘sib boruvchi ahamiyat kasb etishi;
  
• 
  tovarlar raqobatbardoshligini oshirish uchun xizmat taklifini siljituvchi tovar ishlab chiqaruvchilar o‘rtasida raqobatni keskinlashuvi; •talabni qondirishning yanayam usullarini tavsiya qilishga imkon beruvchi ilmiy-texnikaviy jarayonning rivojlanishini tezlashtirish.
  

Rasmiy ravishda tovarlar marketingi va xizmatlar marketingining furksiyalari bir xil ya’ni ular bozorda marketing tadqiqotlari, marketing rejasi va marketingni tashkil etish, shu bilan birga marketing nazorati va auditini o‘z ichiga oladi.