Toshkent davlat agrar universiteti termiz filiali zooinjeneriya, veterinariya

Uslubiy ko‘rsatma. Broyler jo‘jalarni oziqlantirish jarayoni ularni tuxumdan chiqgan kunidan boshlab, boqish maqsadiga qarab 4 va undan ziyod haftaligigacha boqiladi. Broyler jo‘jalari uchun ham, parrandachilikda qo‘llaniladigan ozuqa me’yorlari 100 g to‘liqratsionli quruq omuxta em tarkibidagi energiya va to‘yimli moddalar miqdori hisobga olinadi.
Gibrid jo‘jalarni boqish yakunida ularning tirik vazni 1,5-2 kg va undan ziyod bo‘lishi uchun to‘g‘ri va to‘laqiymatli oziqlantirishni tashkil etilishi maqsad qilib qo‘yiladi. Ratsionlar yuqori energetik qiymatga ega, oqsil, mineral va biologik faol moddalar bilan tenglashtirilgan bo‘lishlari lozim. SHu maqsadda sanoat asosida broyler go‘shtini etishtirayotgan xo‘jaliklarda faqat quruq oziqlantirish tipida oziqlantirilib, turli bosqichlarga mo‘ljallangan to‘laratsionli omuxta emlar ishlab chiqiladi. Ushbu emlarga asosan quyidagi talablar qo‘yiladi: yuqori to‘yimliligi va yaxshi hazmlanishi evaziga optimal ozuqa xarajati bilan yuqori kunlik o‘sishni ta’minlash; turli kasalliklarga rezistentlikni ta’minlash; sifatli go‘sht olishga erishish.
Jo‘jalarni oziqlantirishda asosan parrandachilikda qo‘llaniladigan turli o‘simlik konsentratlari, hayvonot olamidan olingan ozuqalar, mineral va biologik faol moddlar bilan boyitilgan qo‘shimchalar va premikslar bilan, quruq, nam va aralash oziqlantirish tiplari bilan oziqlantiriladi. (“Tuxum yo‘nalishdagi tovuqlarni oziqlantirish” mavzusiga qarang).
Bugungi kunda broyler krosslaridan parranada go‘shtini etishtirishning turli texnologiyalari mavjud. Ushbu texnologiyalarda quruq oziqlantirish tipini qo‘llash bilan jo‘jalarning yoshiga qarab uch bosqichli to‘liqratsionli omuxta emlar bilan boqiladi. Ular asosan “boshlag‘ich”, “o‘sish” va “yakuniy” emlar turlariga bo‘linib, ayrim texnologiyalarda “boshlang‘ich oldi” emi ham ishlab chiqariladi. Ular granula shaklida ishlab chiqilib birinchi haftalik cho‘jalar uchun 1,0-1,5 mm, keyingi davrlar uchun 3,0-3,5 mm kattaligida ishlab chiqiladi. Gibrid jo‘jalarni go‘sht uchun boqishda bozor infrastrukturasi talabiga mos turli maqsadlar qo‘yiladi, masalan boqish yakunida tirik vazni 1,7-1,8 kg bo‘lishi, so‘yim vazni 1,2-1,3 dan oshmasligi, yoki kolbasa va sosiska ishlab chiqarish uchun 2 kg va undan katta so‘yim vazndagi go‘sht talab etiladi. Ushbu maqsadlarga qarab emlardan foydalanish muddatlari o‘zgaradi.
Quyidagi misolda “ROSS-308” kross liniyasiga ega bo‘lgan broyler jo‘jalarni 28-30 kun davomida ularning tirik vaznini 1,6-1,7 gacha etkazib, so‘yim vaznini 1,2 kg gacha olish uchun quyidagi tartibda em beriladi. “Boshlang‘ich” – 1-10 kunlik, “o‘sish” – 11-21 kunlik, va “yakuniy” – 22-27 kunlik yoshigacha. Bunda em turlari bo‘yicha bir bosh jo‘ja uchun 0,35; 1,2; va 0,6 kg mos ravishda sarflanishi rejalashtiriladi. Ishlab chiqarishning iqtisodiy samaradorligi yuqori bo‘lishini ta’minlash uchun emning umumiy miqdori bir bosh jo‘ja uchun 2,2-2,4 kg oshmasligi lozim. Emlarning turlari bo‘yicha ularning to‘yimliligi va tarkibiga qo‘yilgan talablar 40–jadvalda keltirilgan.
40–jadval
Emlarning turlari bo‘yicha to‘yimliligi va tarkibiga qo‘yiladigan talablar, %

Ko‘rsatkichlar	Omuxta em turlari
	Boshlang‘ich	O‘sish	YAkuniy
Almashinuv energiya: kDj kkal	1265 302,5	1320 315	1320 320
Xom protein	23,5	22,0	20,0
YOg‘	8	8	8
Xom kletchatka	4	5	5
Lizin	1,43	1,14	1,09
Metionin	0,51	0,45	0,41
Metionin+sistin	1,07	0,95	0,86
Triptofan	0,24	0,20	0,18
Arginin	1,45	1,27	1,13
Gistidin	0,48	0,44	0,44
Leysin	1,61	1,47	1,47
Izoleysin	0,97	0,85	0,76
Fenilalanin	0,80	0,74	0,74
Fenilalanin+tirozin	1,49	1,37	1,37
Treonin	0,94	0,83	0,74
Valin	1,09	0,96	0,86
Glitsin	1,04	0,95	0,95
Kalsiy	1,05	0,9	0,85
Fosfor umumiy	0,5	0,45	0,72
Fosfor o‘zlashtiriladigan	0,4	0,4	0,4
Natriy	0,23	0,23	0,22
Xlor	0,23	0,22	0,2
Linolevaya kislota	1,25	1,20	1,00

To‘liqratsionli omuxta em retseptlari quyidagi jadvalda keltirilgan.