Toshkent davlat agrar universiteti termiz filiali zooinjeneriya, veterinariya

Silos bilan bo‘rdoqiga boqish. Makkajo‘xori silosi tarkibi protein, qand va fosforni kam saqlaydi, shuning uchun ratsionning to‘la qiymatliligini ta’minlash uchun unga konsentratlar, lavlagi va mineralli qo‘shimchalar bilan boyitish lozim.
Ratsion strukturasi tahminan quyidagicha bo‘lishi mumkin: silos ­ 40­45%, dag‘al oziqalar ­ 20­25% va konsentratlar ­ 30­40%. Ratsionga silos mollarning 100 kg tirik vazniga o‘rtacha 10­15 kg silos va 1,0­1,5 kg dag‘al oziqalar kiritiladi. Ratsionning proteinli to‘yimliligini oshirish masadida sun’iy azot saqlovchi moddalardan foydalanidi. Silos bilan bo‘rdoqiga boqishda osh tuziga bo‘lgan talab 1,5­2,0 barobar oshadi.
Quyidagi 58­jadvalda qoramollarni silosli oziqlantirish tipi bilan bo‘rdoqiga boqishning tahminiy ratsionni ko‘rsatilgan.
Senaj va konsentratlar bilan bo‘rdoiqga boqish. Senaj protien, karotin, uglevod va mineral moddalarga boy bo‘lib, ratsion tarkibida silos va pichan o‘rnini to‘lik senaj bosishi mumkin. Qoramollarni bo‘rdaoqiga boqishda faqat yaxshi sifatli senaj bilan yaxshi natijaga ega bo‘lish mumkin. Ratsionda senajning to‘yimliligi umumiy to‘yimlikga nisbatan 50­60% ni tashkil etishi mumikn.
Mollarni yuqori mahsuldorligini ta’minlashning asosiy shartlardan biri, bu oziqlantirish me’yorlariga nisbatan ratsionlarni protein, fosfor, mikroelementlar, A, D va E vitaminlar bilan tenlashtirish hisoblanadi.
Jom bilan bo‘rdoqiga boqish. Jom bilan qoramollarni bo‘rdoqiga boqishda shuni hisobga olish kerakki, uning tarkibida kletchatka, yog‘ va fosfor, A va D vitamnlarni kam miqdorda saqlanadi, karotin saqlamaydi, kalsiy va kaliyga boy. YAngi olinggani jom nordon bo‘lim uning tarkibida 1,5­1,8% oranik kislotalar saqlanadi. Nordonligi tufayli yaxshi iste’mol qilinmaydi, shuning uchun uni edirish uchun mollar o‘rtacha 10 kun davomida asta­sekin urganib boriladi va 10­20 kg gacha olib boriladi. Bo‘rdoqiga boqish davrida jom edirimligi 40­50 kg gacha oshiriladi. Uning edirimligini oshirish uchun ratsionga 3­5 kg dag‘al oziqalar, shu jumladan 1,5­2,0 kg dukkakli o‘tlar pichani, oziqaviy yog‘ (bir boshga bir kunda 100 g), fosforli mineralli qo‘shimchalar (diamoniy fosfat, trinatriyfosfat, suyak uni, monokalsiy fosfat), osh tuzi va azot saqlovchi qo‘shimchalar.
Bo‘rdoqi buqalar ratsioniga proteinning umumiy talabiga nisbatan 25­30% o‘rniga sun’iy azot saqlovchi tuzlar berish yaxshi iqtisodiy samara beradi. Proteinga bo‘lgan talabni hisobga olish uchun qo‘yidagi ekvivalentlardan foydalaniladi: 1 g mochevina 2,6 g hazmlanuvchi protienga teng, 1 g bikarbonat ammoniy ­ 0,95, sulfat amoniy ­ 1,2, va diamoniy fosfat ­ 1,2 g hazmlanuvchi protein o‘rnini bosadi. Ushbu maqsadda jomni ammiak suvi bilan ham ishlav berish mumkin, buning uchun 1 t jom 20­25% li 10 kg amiak suvi bilan ishlov beriladi, bu o‘z navbatida protenli to‘yimligini oshirish bilan oziqaning kislotaligigi neytrallashga yordam beradi.
Karotinga bo‘lgan talabni qondirish uchun ratsionga 1 kg o‘t uni kiritiladi. Bir kunlik iste’mol qilinadigan jom va konsentratli oziqalardan aralashma tayyorlanib bir kunda 3­4 mahal beriladi. Hazmlanish jarayoni me’yorda bo‘lishi va ratsion tarkibida qand­protein nisbatini 0,8­1,2 nisbatda ta’minlash uchun oziqaviy patoka beriladi, buning uchun patoka suvda eritilib bir kunda 1­2 marotaba jomni edirishdan oldin unga sepiladi. Dag‘al oziqalar ertalabki va kechki oziqlantirishda ratsionga ko‘shiladi.
YAngi olingan jom bilan bo‘rdoqiga boqishda quyidagi ratsion strukturasidan foydalanish mumkin: jom ­ 50­60%, dag‘al oziqalar 15­20%, konsentratlar ­ 25­30, patoka ­ 10­15%.
Jom ser suv oziqa bo‘lganligi uchun tez aynib ketishi kuzatiladi, shuning uchun ishlab chiqarilgan kunda undan foydalanish maqsadga muvafiq. Undan samaral foydalanish uchun jom quritiladi va to‘la ratsionli granula shakldagi oziqaiviy aralashma tayyorlanadi, uning tarkibi quyidagicha (umumiy to‘yimlikga nisbatan): quritilgan jom ­ 40­60%, konsentratlar ­ 20­35%, dag‘al oziqalar ­ 13­17%, oziqaviy patoka ­ 10%, oqsilli­vitamnli­mineralli qo‘shimchalar ­ 2%.