Toshkent davlat agrar universiteti termiz filiali qishloq xo’jaligi mahsulotlarini saqlash, qayta ishlash va mexanizasiya kafedrasi

- 
5 
10.1.1. Paxta va tolaning ba’zi fizik-mexanik xususiyatlari (G.I. Miroshnichenko 
ma’lumotlari bo’yncha) 
Paxtaning nisbiy zichligi y
c
=1300 kg/m³ (toylangan tolaning zichligi 1500 kg/m³ ga 
teng deb qabul qilinadi), bo’sh uyulgan paxtaning hajmiy zichligi δ
c
(10.2- jadval) 
g’o’zaning selektsion va sanoat naviga hamda uning terim usuliga bog’liq.
10.2-jadval 
Bo’sh uyulgan paxtaning xajmiy znchligi 
Fizik-mexanik xususiyatlar 
Qo’lda terilgan paxta Mashinada terilgan 
paxta, I nav 
I nav II nav III nav 
Bo’sh uyulgan paxta hajmiy 
zichligi, kg/m³ 
64 
61 
59 
60 
G’ovakligi 
95,0 
95,3 
95,5 
95,0 

---

G’ovaklik koeffitsienti
19,3 
20,3 
21,1 
20,7 
Paxtaning tabiiy uyulish burchagi α=45° ga teng, yon tomonlari cheklangan hajmda 
paxtaning siqilishi quyidagi ifoda bilan belgilanadi: 
bu yerda: 
-uyilgan paxtaning hajmiy zichligi, kg/m³; P-solishtirma siqilish bosimi, 
N/m²; 
m 
- paxta namligiga bog’liq bo’lgan koeffitsient; 
n 
- g’o’za selektsion naviga 
bog’liq bo’lgan mikdor (10.3-jadval). 
10.3-jadval 
1 nav paxta uchun “m” koeffitsietning “n” miqdorga nisbatan bo’lgan 
ko’rsatkichlari 
Namlik, % 
m 
n 
3 
21,8 
0,3 
5 
22,4 
0,3 
6 
22,7 
0,3 
7 
22,8 
0,3 
8 
22, 9 
0,3 
9 
23.1 
0,3 
10 
23,2 
0,3 
 
10.4- jadval 
Paxta xajmiy zichligining (
) siqilishning solishtirma bosimiga (P) qarab o’zgarishi 
Solishtirma 
bosim, kN/m²
Uyulgan paxtaning xajmiy zichligi, kg/m³ 
1 nav 
IV nav 
1.27 
105 
100 
4,7 
149 
132 
11,0 
188 
165 
17,2 
214 
187 
23.5 
240 
208 
29,7 
252 
218 
 
Paxta massasidagi tashqi kuchlar ta’siri ostida siljishga bo’lgan qarshilik (τ) paxtaga 
bo’lgan solishtirma bosim (P), (10.4-jadval) va paxta tuzilish yopishqoqligi (C) ga bog’liq: 
τ=tgφ•P+C; 
bu yerda: tgφ - paxtaning ichki sirg’anish koeffitsienti (
f
) ga teng bo’lgan ichki 
sirg’anish burchagi. 
Tuzilish yopishqoqliga (P) solishtirma bosimning oshishi va paxtaning namligi 
pasayishi bilan ko’payadi (10.5-jadval). 

---

10.5-jadval