Toshkent davlat agrar universiteti termiz filiali qishloq xo’jaligi mahsulotlarini saqlash, qayta ishlash va mexanizasiya kafedrasi

 
Topshiriq va nazorat savollari: 
1. Nima uchun paxta tozalanadi? 
2. Paxtada qanday aralashmalar bo’lishi mumkin? 
3.Paxta zavodlarida qo’llaniladigan tozalagichlar, oqim tizimlari va agregatlar. 
4.Paxta tozalagichlarning qanday asosiy ishchi organlari bor? 
5.Tozalagichlarning ish unumdorligi qanday sozlanadi? 
6.Yirik va mayda iflosliklarni tozalash mashinalarida qanday texnologik tirqishlar bor? 
Ularning tavsiya etilgan qiymatlari? 
7.Tozalagichlar va tozalash sektsiyalaridagi elektr dvigatellarning quvvati va aylanish 
tezligi qanday? 
8.Tozalagichlar chiqindilari tarkibidagi qanday regeneratsiya qilinishini tushuntiring. 
9.Paxtani tozalash karrasi va rejasi nima? 
10.Paxtani tozalash karrasi va rejasi kanday tanlanadi?
 

---

15 – ma’ruza: Chigitli paxta xom ashyosini jinlashning nazariy elementlari 
Reja: 
1.Valikli jinlash 
1.1.Valikli jinlar konstruktsiyasi 
1.2.Valikli jinning asosiy ish organlari 
1.3.valikli jinlash protsessi 
1.4.Valikli jinning ish unumi 
2.Arrali jinlash 
2.1.Arrali jin ta’minlagichi 
2.2.Arrali jinning texnologik jarayoni. 
 
Paxta tolasini ajratish, bu — jinlarda tolani chigitdan ajratish jarayoni xisoblanadi. 
Jinlar ishchi organning konstruktsiyasiga ko’ra, arrali va valiklilarga bo’linadi. Tola 
ajratishdan maqsad talab etilgan unumdorlikda maqbul sifatli va eng ko’p tola 
chiqarishga erishishdir. 
CHigitli paxta quritish-tozalash va tozalash tsexlarida konditsion namlikkacha 
quritilib, xas-cho’plardan tozalangandan keyin zavodning bosh korpusiga jinlash uchun 
yuboriladi. Jinlash paxtani dastlabki ishlash texnologik protsessining asosiy operatsiyasi 
hisoblanib, bunda paxta tolasi chigitidan ajratiladi. Jinlash protsessi chigitli paxtaning 
tolasini chigitdan mexanik kuch bilan ajratishdan iborat. Tolaning chigit bilan bog’lanish 
kuchi yakka tolaning uzilish kuchiga qaraganda 2...3 marta kam bo’lgani uchun jinlash 
protsessida o’zining tabiiy xususiyatlarini (uzunlik, ingichkalik, pishganlik darajasi, 
uzilish kuchlari va h.k.) saqlagan holda tubidan uzilib, chigitdan ajralib chiqadi. Ingichka 
tolali paxta tolalarining chigit bilan bog’lanish kuchi o’rta tolanikidan ancha kam va 
ularni tukli sirtlarga ishqalanish kuchi hisobiga ham chigitdan ajratib olish mumkin. 
SHuning uchun ingichka tolali paxtalar tolasi chigitidan valikli jinlarda va o’rta tolali 
paxtalarning tolasi esa arrali jinlarda ajratiladi. Valikli jinlarning asosiy ish organi valik 
bo’lib, uning tukli sorti ingichka tolali paxta tolasining sifatiga zarar yetkazmaydi. Arrali 
jinlarda ish organi sifatida arrali disklardan terilgan tsilindr xizmat qiladi, bu jinda tolani 
chigitdan ajratish uchun arrali disklar bilan kolosnikli panjara birgalikda ishlaydi. 
Bularning paxtaga birgalikda ta’siri tola bilan chigitning sifatiga salbiy ta’sir qilishi ham 
mumkin. Arrali jin kamerasida chigitli paxta valigi hosil bo’ladi. Ingichka tolali paxta 
arrali jinda ishlansa tolalar valikda kuchli gajaklanib, ularda nuqsonlar paydo bo’ladi. 
CHigitli paxtani jinlashda quyidagi texnologik talablar bajarilishi lozim: 
chigitlardan yigirishga yaroqli tolalarning hammasini ajratish, jin ish organlarining tolaga 
ta’siri natijasida tola va chigitda nuqsonlar paydo bo’lmasligi; chigitli paxta bo’lakchalari 
jindan chiqayotgan tola yoki chigitga qo’shilib ketmasligi; o’luk va iflos aralashmalardan 
tozalash effekti yuqori bo’lishi; chiqayotgan chigitning tukliligini va o’lukdagi tola 
miqdorini rostlash imkoniyati bo’lishi kerak. 
Jinlash protsessida tolani iflosliklardan qisman tozalash va toladan o’lukni ajratish 
bilan birga quyidagi nuqsonlar paydo bo’lishi mumkin: chigit po’chog’ining bo’lakchasi 
yopishgan tolalar, uzilgan va shikastlangan tolalar, tugunchalar, buralib qolgan tolalar, 
gajaklar, puch chigitlar. Jinlash nuqsonlarini paydo qilmaslik uchun jinlarni va boshqa 
mashinalarni texnologik talablarga muvofiq ishlatish va ularni doim durust holda saqlash 
kerak.