Toshkent davlat agrar universiteti termiz filiali meva-sabzavotchilik, uzumchilik

6.2. Urug‘lar sifatlarini yaxshilash yo‘llari
Navlar ifloslanishining oldini olish.
 
Urug‘chilikning eng muhim vazifalaridan 
biri navlarni toza holda saqlab borishdir. Shu munosabat bilan urug‘chilik xo‘jaliklari 
uchun dastlabki urug‘larni saqlash, urug‘chilik uchastkalarini joylashtirish, ekin 
yetishtirish texnologiyasi| navning mexanik va biologik ifloslanishiga yo‘l 
qo‘ymaydigan bo‘lishi kerak. 
Navlarning 
mexanik ifloslanishiga 
yo‘l qo‘ymaslik uchun urug‘chilik ishining 
hamma bo‘g‘inlarida ishlatiladigan mashina va asbob-uskunalarning toza holda 
bo‘lishini sinchiklab kuzatib borish zarur. Ekish oldidan seyalkalar diqqat bilan 
ko‘zdan kechirilib, boshqa navlarning urug‘idan to‘liq tozalanadi. Boshqa mashinalar 
ishlatilishidan avval qismlarga ajratilib, tozalab olinadi. Urug‘larni solish uchun, 

---

233 
odatda, tutilmagan, yangi qoplar ishlatiladi. Eski qoplardan foydalaniladigan bo‘lsa, 
ular ichini ag‘darib, silkitib, tozalanadi. 
Biologik ifloslanshining 
oldini olish uchun har bir urug‘chilik xo‘jaligida har 
kaysi poliz ekinining faqat bitta navini yetishtirib borish o‘rinlidir. Bitta ekinning ikki 
yoki bir nechta navlari yetishtiriladigan bo‘lsa, urug‘lik uchun turli navlar ekiladigan 
uchastkalar o‘rtasida, shuningdek urug‘ olish va tovar mahsuloti yetishtirish uchun 
ekiladigan ekinlar o‘rtasida muayyan masofaviy va fazoviy izolyatsiya bo‘lishi ko‘zda 
tutiladi. 
Bu izolyatsiyaning keng va kattaligi quyidagicha belgilangan: bitta poliz 
ekinining urug‘i uchun ekilgan ekinlar orasida ochiq yerlar kamida 1000 m, 
himoyalangan yerlar kamida 500 m; xo‘raki tarvuz navlari bilan xashaki tarvuz navlari 
orasida - ochiq dalada kamida 2000 m, himoyalangan joylarda 1000 m; bitta nav, lekin 
har xil toifadagi ekinlar orasida - ochiq dalada kamida 500 m va himoyalangan 
joylarda kamida 250 m. Elita ekinlari bilan saralangan navlarning birinchi 
reproduksiya ekinlari o‘rtasida fazoviy izolyatsiya ajratilmaydi. Qovoqning odatdagi 
sharoitlarda o‘zaro chatishmaydigan har xil botanik turlari orasida ochiq joyda 50 m 
va himoyalangan joyda 20 m kattalikda fazoviy izolyatsiya bo‘lishi kerak. Birok, 
kabachki bilan patisson qattiq po‘stli qovoq navlari bilan oson chatishadi. Shu 
sababdan, qattiq po‘stli qovoq urug‘larini yetishtirishda kabachki bilan patisson 
ekinlaridan ochiq joyda kamida 2000 m va himoyalangan joyda kamida 1000 m 
kattalikda fazoviy izolyatsiya bo‘lishini ko‘zda tutish kerak.