Toshkent davlat agrar universiteti termiz filiali meva-sabzavotchilik, uzumchilik

Bargli ko‘kat ekinlarini yetishtirish texnologiyasi 
O‘zbekiston issiqxonalarida bargli ko‘kat ekinlardan bargli salat, kress-salat, 
pekin va xitoy barg karamlari yetishtiriladi. Ularni qishki-bahorgi va erta bahorgi 
aylanish mavsumlarida yetishtiradilar. Ular bir yillik, juda tezpishar ekin bo‘lib, 
O‘zbekistonda faqat urug‘ni to‘g‘ridan-to‘g‘ri yerga ekish orqali yetishtiriladi, ularni 
yetishtirishda ko‘chat uslubini qo‘llamaydilar. 
Bargli salat.
Salat – bir yillik o‘tli o‘simlik. Salat 3 ta tur xili bilan farqlanadi: 
bargli, bosh o‘raydigan va romen salatlari. 
Bargli salat
urug‘ unib chiqqandan boshlab 30-40 kun o‘tgach barg tupini hosil 
qiladi, va u ovqatga ishlatiladi. To‘p barg hosil qilgandan so‘ng o‘simlik gul poya 
chiqarib yuboradi. U paydo bo‘lshi bilan barglar achchiq va ishlatishga yaramaydigan 
bo‘lib qoladi. 
Bosh o‘raydigan salat
ham boshida tup barglarni hosil qiladi, Shundan so‘ng 
bo‘sh (yumshoq) boshni shakllantiradi, uni pishib yetilishi urug‘ unib chiqqandan 
so‘ng 50-95 kun o‘tgach boshlanadi. 
Romen
ovalsimon yoki teskari tuxumsimon shakldagi boshchalarni hosil qiladi. 
Romen salatini eqilgandan to texnik pishib yetilishigacha o‘suv davri 70-100 kun. 

---

99 
Salat – qimmatli vitaminlar va mineral tuzlarning manbayi. 100 g xo‘l massada 6 
mg gacha karotin (provitamin A), 15 mg gacha vitamin S, hamda V
1
, V
2
va V
6
vitaminlari mavjud. 
Yorug‘lik yetishmaganda va zich eqilganda barglarni o‘sishi sekinlashadi va 
boshli shakllarida esa yaxshi boshchalar hosil bo‘lmaydi. Uzo‘n kunli sharoitda tez gul 
poya va gullar hosil bo‘ladi. 
Bu o‘simlik issiqlikni talab qilmaydi. Chiniqqan o‘simliklar qisqa muddatli -5-
6°S li sovuqqa bardosh beraoladi. Urug‘lari +5°S unib chiqaboshlaydi. Urug‘ni unib 
chiqishi uchun maqbul harorat 14-16°S. Tuproq harorati 25°S dan ko‘tarilsa urug‘larni 
o‘nuvchanligi keskin pasayadi. Urug‘ unib chiqqandan so‘ng 5-6 kun davomida 
harorat kunduzi 8-12, kechasi 6-10°S gacha pasaytiriladi. Keyincha-lik haroratni 
maqbul bo‘lishi yoritilganlikka bog‘liq. Yorug‘lik yetishmaganda harorat oftobli 
kunda – 14-18 °S, bulutlida – 10-12°S, kechasi – 6-8°S, yaxshi yoritilganlikda esa, 
yuqoridagiga muvofiq 18-20, 14-16 va 8-12°S bo‘lishi kerak. 
Salat tuproq namligiga talabchan. Maqbul namlik 75-85% EPN (eng past 
namlik). Namlikni yetishmasligi barglarni dag‘allashuviga va muddatdan ilgari 
poyalanishiga olib keladi. Barglar optimal kattalikka yetmaydi va ularda achchiq ta’m 
hosil bo‘ladi. Havoning nisbiy namligi 60-80% bo‘lishi kerak. Tuproq va havonnig 
ortiqcha namligi soxta o‘n shudring, oq va qo‘l rang chirish kasallik-larini chaqiradi. 
Salat yuqori o‘numdor tuproqlarni yoqtiradi, ammo tuproq eritmasini yuqori 
konsentratsiyasiga ta’sirchan. Tuproq muhitini maqbul reaksiyasi neytral, rN – 6,9-
7,2. 
Bosh salat va romen hosildorligini yuqoriligi, tovarlik sifatlarini yaxshiligi, 
saqlashga va tashishga moyilligi bilan farqlanadi. Ammo ular ancha kechpishar. Shu 
sababli ko‘chat usuli bilan yetishtiriladi. Shu bois bosh salat va romen O‘zbekistonda 
tarqalmagan. 
O‘zbekistonda bargli salatni Kok-shox navi tumanlashtirilgan. Undan tashqari 
tumanlashtirilmagan Moskovskiy parnikovыy navidan ham foydalani-ladi. 
Qishki oynavand yoki isitiladigan plyonkali issiqxonalarda bargli salat qishki-
bahorgi bodring va pomidor ekinlariga faqat zichlovchi ekin sifatida hamda 
qo‘shimcha maydonlarda (yashiklarda, koridor va yo‘laklarda) yetishtiriladi. Bargli 
salat zichlovchi ekin sifatida asosiy ekin ko‘chatini o‘tkazishdan 2-3 kun oldin eqiladi. 
Urug‘lar 4-6 qatorli lentalardagi tayyor egatlarning yon tomoniga eqiladi. 
Lentadagi egatchalar orasidagi masofa 5-10 sm, egatchalardagi o‘simliklar orasi – 5 
sm yoki egatchalar orasi – 15-20 sm, o‘simliklar orasi esa 3-4 sm. Urug‘ni ekish 
me’yori 1-2 g/m
2
. Urug‘larni 1-1,5 sm chuqurlikka ekadilar, eqilgan zahoti tuproq 
yengil zichlanadi. Yanvar oyida eqilgan urug‘larni hosili 30-40 kundan so‘ng yig‘ib 
olishga tayyor bo‘ladi. 
Bargli salatni eqilgandan so‘ng 30-40 kun kun o‘tgach, 7-10 dona haqiqiy 
barglari paydo bo‘lganda yig‘ishtiradilar. Yig‘ishtirish bir marta yoki ikkiga bo‘lin-ib: 
birinchi marta qator oralab, sust rivojlanayotgan o‘simliklarni joyida qoldirib, 
ikkinchisida – barcha qolganlari yig‘ishtiriladi. O‘simliklar ildizi bilan sug‘urib 
olinadi, tuprog‘i yaxshilab silkitib tushiriladi va yashiklarga joylanadi. Zichlashtirib 

---

100 
eqilgan salat hosildorligi 1 m
2
dan 0,8-0,9 kg, mustaqil ekinlarniki – 2-2,5 kg.