Toshkent davlat agrar universiteti sirtqi ta’lim fakulteti

Karboksil guruhining tuzilishi

Gidroksil guruhdagi kislorod atomining p-elektronlari uglerod tomon siljishi hisobiga O-H bog` qisman qutblanadi. Vodorod harakatchanligi ortib, uning proton sifatida ajralishi osonlashadi. Bu esa karbon kislotalarining umumiy xossalarini belgilaydi.

Karbon kislotalar kuchsiz elektrolitlar bo`lib, ularning Pk qiymati 4,7 – 4,9 ga teng

Karbon kislotalardan proton uzilganda karboksilat ion hosil bo`ladi:
Elektrofil markaz
Asosli markaz
C – H kislotali markaz
Potensial ketuvchi guruh - X
Karbon kislotalar molekulasi

Aromatik kislotalar

Aromatik kislotalarning eng oddiy vakili benzoy kislota - C6N5COOH bo`lib, u o`simliklar tarkibida efir holatida, ayrim smolalarda esa toza holatda uchraydi. Sanoatda toluoldan olinadi.

Benzoy kislota kristal modda, 122,4⁰ C da suyuqlanadi, suvda yomon eriydi, kislota hususiyati yog` qatori kislotalaridan kuchliroqdir.

Benzoy kislota spirtlar ta’sirida

murakkab efirlar hosil qiladi.

Molekuladagi karboksil gruppa ikkinchi tur o`rinbosari bo`lgani uchun ikkinchi kelayotgan atom yoki gruppani meta-holatga yo`naltiradi
Molekulasida ikkita karboksil guruhi tutgan ikki asosli kislotalarga ftal kislotalar deb ataladi. Ular naftalin va ksilol izomerlarini oksidlab olinadi:
Ftal kislotalar kristal moddalardir. Agar ular suyuqlanish temperaturasidan yuqori temperaturada qizdirilsa, faqatgina ortoftal kislotadan bir molekula suv chiqib ketishi hisobiga ftal angidridga aylanadi:

Dikarbon kislotalar

Molekulasida ikkita karboksil guruh – COOH bo`lgan va faqat birlamchi bog` tutgan birikmalar – ikki asosli karbon – dikarbon kislotalar deyiladi.

Ularning eng oddiy vakili oksalat kislotasidir
HOOC - COOH
Oksalat kislota eng oddiy ikki asosli kislotadir. Uning tuzlari oksalatlar deyiladi

To`yingan ikki asosli karbon kislotalar bir asosli karbon kislotalarga nisbatan kuchliroq, ular oson dissotsilanadi.