Toshkent davlat agrar universiteti sirtqi ta’lim fakulteti

To`yingan ikki asosli karbon kislotalar bir asosli karbon kislotalarga nisbatan kuchliroq, ular oson dissotsilanadi.

Ular bir asosli kislotalarga xos barcha kimyoviy reaksiyalarga kirishadi. Bundan tashqari, faqat ikki asosli kislotalar uchun xos bo`lgan reaksiyalar

ham mavjud. Ular bir asosli kislotalarga

nisbatan turg`un emas. Qizdirilganda

dekarboksillanish yoki degidratlanish

reaksiyalariga uchraydi.

Qahrabo kislota qizdirilganda suv ajralib besh a’zoli siklik angidrid hosil qiladi

Qahrabo kislota
Qahrabo kislota
angidridi

To`yinmagan yuqori molekulyar karbon kislotalar

Tarkibida qo‘sh bog‘ va uch bog‘ tutgan karbon kislotalar to‘yinmagan kislotalarga kiradi. To‘yinmagan kislotalar ratsional va halqaro nomenklaturalar asosida nomlanadi

№	Nomi	Formulasi	Shundan tabiatda uchraydiganlari
1.	Olein (oktadesian–9at)  kislota	C17H33COOH	U ko’p miqdorda zaytun moyida (76-78 %), bodom moyida (77%) bo’ladi
2.	Linol (oktadekadiyen- 9,12 at) kislota	C17H31COOH	Linol va linolen kislotalari o'simliklardan olinadigan moylar tarkibida uchraydi. Zig’ir moyi tarkibida 50% gacha shu kislotalar b’ladi
3.	Linolen (oktadekatrin – 9,12,15 – at) kislota	C17H29COOH	Linol va linolen kislotalari o'simliklardan olinadigan moylar tarkibida uchraydi

Tabiiy moylarda eng ko’p miqdorda olein kislotasi uchraydi, ammo linol va linolen kislotalarining suyuq moylar tarkibida kamroq uchrashi aniqlangan. Olein kislota suyuq modda. Shu sababli, uchala kislota aralashmasini pressda ezish yo’li bilan olein kislota ajratib olinadi.
Linol va linolen kislotalari o’simliklardan olinadigan moylar tarkibida uchraydi va tirik organizm uchun almashinmaydigan kislota hisoblanadi. Glitseridlarning tarkibini kuzatsak, kungaboqar moyining 90 % olein va linol kislota efirlaridan tarkib topgan.
Olein kislota qaytarilganda stearin kislota hosil bo’lishi yoki oksidlanganda pelargon va azelain kislotalar hosil qilishi bu kislotalarning normal tuzilganligidan dalolat beradi. Olein kislotaning yana boshqa vakillari ham topilgan; ular orasida tarmoqlangan zanjirli birikmalar ham uchraydi.

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!