Toshkent davlat agrar universiteti botanikadan laboratoriya

Endoplazmatik to‘r 
o‘zaro bog‘langan pufak va tsisternalardan iborat. 
Endoplazmatik to‘r hujayralarga singib ketgan, o‘zaro bog‘langan, to‘qimalar hosil 
qilgan bo‘shliqlar tizimidan iborat. Yadro qobig‘ini tashkil qiluvchi qo‘sh mem-
brana bo‘shlig‘i bilan endoplazmatik to‘rning bo‘shliqlari sistemasi o‘zaro bog‘liq 
bo‘ladi. Endoplazmatik to‘r hujayra ichida moddalarning harakati va taqsimotida, 
moddalar almashinish jarayonida, assimilyatsiya mahsulotlarni o‘simlik bo‘ylab 
harakatida, assimilyatorlar oqsil va fermentlar sintezida ishtirok etadi. Endoplaz-
matik to‘r hujayradagi moddalarni tashishda asosiy rol' o‘ynaydi.  
Ribosomalar. 
Hujayra ribosomalari tarkibida 50% oqsil, 50% RNK 
mavjud. Ribosomalar oqsilni sintez qilish markazi hisoblanadi. Gialoplazmada joy-
lashgan erkin ribosomalar yakka holda (mikrosomalar) yoki 4-10 ta bo‘lib birlash-
gan maxsus zanjirlarni hosil qiladi. Bu to‘plamni poliribosomalar deyiladi. Mitox-
ondriya va plastidalarda kichik ribosomalar ham bo‘ladi. Aminokislotalardan oqsil-

---

 13
larni hosil bo‘lishi yoki sintezi ribosomalarning eng asosiy vazifasidir. Oqsillarning 
sintezida aktiv qatnasha-digan ribosomalar endoplazmatik to‘rlarda o‘rnashgan 
bo‘ladi.