Toshkent davlat agrar umversiteti qalandarov muxitdin maxmudovich

Manzarali o‘simliklar yordamida turli shakllarda
kompozitsiyalar yaratish
Bog‘-parklar barpo etishning eng muhim omillaridan biri 
ko‘kalamzor hududlar barpo etishdir. Bu ishlar bog‘-parklar 
barpo qilishda qattiq nazorat etilgan holda, maxsus tuzilgan 
dendroreja asosida olib boriladi. Har xil turdagi manzarali 
o‘simliklardan bog‘ga tashrif buyuruvchilar uchun turli xil 
ko‘rinishdagi kompozitsiyalar yaratiladi. Yaproq va nina bargli 
daraxtlami qatorga olib, soliter usulida yoki yaproq va nina 
bargli daraxtlami guruhga olib kompozitsiya yaratish, doim 
yashil o‘simliklardan foydalanib klumbalar va rabatkalar tuzish, 
ularda yashil, shuningdek, butasimon o‘simliklardan foydalanish 
asosida bog‘-parklarda nafis ko‘rinishdagi jonli landshaftlar, 
kompozitsiyalar yaratiladi. Ba’zan yashil o ‘simlik dunyosidan
6.17-rasm. Tog‘li o ‘simliklar dizayni.
71

---

hayvonot va qushlar olamining jozibador ramziy ko‘rinishlari 
yaratiladi.
Yuqoridagi ishlarni o‘z o‘mida, sifatli bajarishda eng asosiy 
omillardan bin manzarali o‘simliklami vaqtidan kechiktir- 
masdan, bog‘-parklarda rejalashtirilgan joylarda ekib borishdir.
Quyidagi suratda shoyi akas va kumushsimon bargli qora 
qarag‘ayning o‘zaro uyg‘unlashgan holdagi kompozitsiyasi 
ko‘rsatilgan.
6.18-rasm. Yaproq va nina bargli daraxtlaming
o‘zaro uyg‘unlashgan ko‘rinishi.
6.19-rasm. Yaproq va nina bargli daraxtlami
ekish usullarini chizmada tasvirlash.
72

---

Daraxt va buta ko‘chatlarini ekishning eng asosiy vaqti 
bahor va kuz fasllaridir. Bu vaqtda daraxt ko‘chatlari fiziologik 
o‘sish davridan anchagina to‘xtab turgan bo‘ladi. Erta bahorda 
ko‘chatlami ekish ba’zi daraxt turlari uchun yaxshi natija beradi. 
Chunki bu vaqtda ko‘chatlar biologik jihatdan o‘sishga tayyor 
turadi, tezda ildiz oladi. Shuning uchun ham ekilgandan so‘ng 
tez kurtak otib o‘sadi va ajoyib kompozitsiya hosil qiladi. Bular, 
asosan, o‘ta ko‘rkam ko‘rinishdagi yaproq bargli manzarali 
daraxtlar: kashtan, sadaqayrag‘och, yapon saforasi, yirik bargli 
jo ‘ka, lola daraxti, piramidasimon eman, terak va boshqalar. 
Ko‘pchilik manzarali daraxtlami, iloji boricha, ildiz komi bilan 
ekish yaxshi natija beradi va tez o‘sib-rivojlanadi, tezda manzara 
beradi. Agar yaproq bargli daraxtlami barglarining tuzilishi va 
rangi bo‘yicha bog‘-park inshootlari atrofida simmetrik joylash- 
tirsak, yanada ajoyib kompozitsiya hosil qilamiz.
Bog‘-parklarda o‘ta manzarali arxitektura landshaftiga ega 
bo‘lgan zinapoyalar barpo etilgandan so‘ng ular atrofi yanada 
ko‘rkam boiishi uchun zinapoyalar hududida har xil turdagi 
yaproq nina bargli daraxt va buta turlaridan: soxta kashtan, sada- 
qayrag‘och, pisarda olxo‘risi, yapon behisi, samshit, gul turla­
ridan: sonya, burgon, qora marvarid, gerenada va boshqa o‘sim- 
lik turlari joylashtirilib boriladi.
%' 
' 4 
>............... *....... '..................