Toshkent davlat agrar umversiteti qalandarov muxitdin maxmudovich

68

---

6.15-rasm. Toshli bog‘lar dizayni.
Rokariy - erkin shaklda qanday yechilsa, shunday munta- 
zamlikda yechiladigan, tekis yoki tepalikdagi toshli bog4. Roka- 
riylar uchun bir turdagi toshdan, imkoniyatga qarab, dag‘al ish- 
langan (ohaktosh, qumtosh, porfit, granit, chig‘anoqtosh), bir 
necha yirik toshli bo‘lak va katta miqdordagi mayda toshlardan 
kompozitsiya tashkil etiladi.
Rokariylar uchun o‘simliklar ranglar uyg‘unligi bilan 
birlashgan va landshaftning boshqa elementlari bilan o‘zaro 
moslashgan holda tanlanadi.
6.16-rasm. Bog -paxklardagi rokariylaming ko‘rinishi.
69

---

Alpinariy - tabiiy yoki sun’iy relyefda tirgovuchli devor 
bilan qo‘shilib quriladigan, uncha katta bo‘lmagan suv 
inshootlari tog‘ landshaftlari o‘simliklari bilan tanlangan, 
landshaft kompozitsiyasi. Alpmariylami sharqiy yoki shimoli- 
sharqiy qiyaliklarda joylashtirish juda yaxshidir. Uning 
yaratilishida tabiiy tosh, mayda tosh, qumdan foydalaniladi, 
gullar esa po‘panak bilan, butalar, pakana daraxtlar bilan 
to‘ldiriladi. Alpinariylami, iloji boricha, chiroyli fon va tabiiy 
o‘rab olingan muhitga ega bo‘lish uchun, bo‘shroq joylashtirish 
maqsadga muvofiq. U uchun maysazor juda chiroyli fondir.
Morena (tog‘ jinslar uyumi) - yirik silliqlangan va mayda 
valunlardan tuproqli qorishma va shag‘allar asosida vujudga 
kelgan, sun’iy toshli qurilma. Morena Alp va toshli bog‘lar 
elementi bo‘lishi mumkin, hajmiga qaramasdan, o‘zida uncha 
katta bo‘lmagan xarsang toshlar tasawurini beradigan 
yonbag‘irlarda, asosan, qimmat va injiq o‘simliklar o‘stiriladi. 
Morena hech qachon semam boimaydi va hech qachon qurib 
qolmaydi.
Alp o‘tloqzori baland tog‘ o‘simliklari turkumiga imitatsiya 
(taqlid) qiladi. Mustaqil kompozitsiya sifatida amalda qo‘llash 
mumkin emas, ammo element sifatiga Alp bog‘i kompozit- 
siyasiga kirishi mumkin. Foydalanilayotgan turlaming assorti- 
menti juda o‘ziga mosdir va faqat baland tog‘ mintaqasining 
yowoyi o‘simliklarini o‘z ichiga oladi.
Alp bog‘i - baland tog‘ o‘simliklarining tabiiylikka 
yaqinlashtirish sharoitini ko‘rsatish uchun maxsus tashkil etilgan 
landshaftli makon. Alp bog‘larini tabiiy tog‘li uchastkalarda 
qurish va past bo‘yli juda ko‘p, rang-barang gullovchi o‘simlik- 
lardan yaratish ma’quldir. 0 ‘zining rejaviy tuzilishida u Alp 
floralaridan 
turli-tuman 
kompozitsiyalami 
(minialpinariy, 
alpinariy, Alp tepaliklari, Alp o‘tloqzori va boshqalar), shuning- 
dek, piyodalar va dekorativ yo‘lkalar tizimini kiritishi mumkin. 
Ko‘plab Alp o‘simliklari plitalar yoki yp‘lkalar toshlari orasida- 
gi kovakda o‘sishi mumkin.
70

---

Toshli devor - toshlar va gullardan iborat landshaft kompo- 
zitsiyasi. Ko‘pincha, u qiyaliklar yoki peshayvonlami bezatishga 
xizmat qiladi. Uning landshaft bezagida, asosan, ampel 
o‘simliklaridan foydalaniladi.