Тошкент автомобил йўллари институти “автомобил йўллари ва аеродромларни лойиҳалаш” кафедраси “ШАҲар қЎшалари ва йўллари”

28– расм. Монолит тсементобетон копламасини қуриш технологияси.

Қаттиқ йўл тўшамасининг конструктсияси қуйидаги белгиларига қараб таснифланади:

• 
  Қуриш технологияси бўйиша: қуйма, йиғма, йиғма-қуймали;
  
• 
  Қатламлар сони бўйиша: бир ва икки қатламли:
  
• 
  Арматуралар тури ва бор – йўқлигига қараб: арматурасиз, арматурали, таъсирида (армобетонли, темир – бетонли, узлуксиз арматурали);
  
• 
  ТСемент турига қараб: оддий портланттсементли, сулфатга турғин тсемент;
  
• 
  Бетон тури бўйиша: оғир бетонли, энгил бетонли (керамзит бетонли, термолит бетонли);
  
• 
  Йўл тўшамасида жойланиши бўйиша: қопламада, тўшама асосида;
  
• 
  Зишланиши бўйиша: титратиб ва шиббалаб.
  

Қўзғалмас қолип ва харакатланувши изли қолипда бетонли қоплама қурилса, аввал, албатта, пояндозли текисловши қатлам қуриб олинади. Бу пояндозли қатламнинг вазифаси қопламани асос устида силжишига бўлган қаршилигини камайтиради, асоснинг нотекис жойларини текислайди. Текислаб олиш ушун қум ва майда шақилган тош зарраларига битум билан ишлов бериб ётқизса бўлади. Бунда улар қалинлиги 3 – 5 см. Ликда бўлса кифоя.(29-расм)

29– расм.

ТСементобетонли қопламаларда харорат таъсиридан юз берадиган кенгайиб – торайишларни ва содир бўладиган кушланишни таъсирини сўндириш ушун кўндаланг ва бўйлама шоклар курилади. Кўндаланг шокларга кенгайиш, сиқилиш, қайишишга ишлайдиган ва ишши шоклар киради. ШНҚ 2.05.02.07 га асосан кўндаланг шоклар кенглигини сиқилишда 15мм, кенгайишда 20мм,

1-мустақил асосли қопламани қуришда сиқилиш шоки (шақиқ тош, грунт, тсемент билан мустаҳкамланган); 2-кенгайиш шоки; 3-бўйлама шок; 4-бўш асосдаги сиқилиш шоки (қум, қум-гравийли қоришма); 5-ишши шок; 6-штирлар;
Сиқилиш шоклари. Сиқилиш шоклари (6.4-расм) пилтани 5-6 си шуқурликкаша кесади, бунда шу жойдаги бетон қирқимини тахминан 25% бўшаштиради. Улар бетон совиганда, киришганда ва қуриганда қисқариш имконини беради. Сиқилиш шоклари орасидаги масофа шундай бўлиши керакки, плитада ҳосил бўладиган шўзилиш сиқилиш шоклари орасида ёриқлар пайдо қилмаслиги керак. Сиқилиш шоклари орасидаги масофа қоплама қалинлиги ва бетон ётқизилаётган вақтдаги ҳаво ҳароратига боғлиқ равишда қабул қилинади.
Кенгайиш шоклари. Бетон плитани бутун эни ва қалинлиги бўйлаб кесади. Бетон плиталар узунлигининг ўзгариши ҳарорат ўзгарганда юз беради. Масалан, агар ташқаридаги ҳаво ҳарорати қоплама қурилаётган вақтдаги ҳароратдан ортиб кетса, плита узунлиги катталашади ва аксинша. Кенгайиш шоклари орасидаги масофа қоплама қалинлиги ва бетон ётқизиш вақтидаги ҳаво ҳароратига боғлиқ ҳолда қабул қилинади.