Toshkent arxitektura qurilish instituti

 
15.7. Ko‘rgazmalar 
Ko‘rgazmalar kommunikativ aloqalar, tajriba almashish uchun xizmat 
qiladilar. Ko‘rgazmalarning asosiy vazifasi va o‘ziga xosligi u yoki bu sohada 
erishilgan yangi yutuq va natijalarni aniqlash va namoyish qilishdan iboratdir. 
Rejalashtirish tuzilmasi bo‘yicha ko‘rgazma ekspozitsiyasi tuzilishining 
quyidagi turlarini ajratish mumkin: 
- 
muntazam o‘q bo‘yicha; 
- 
radial-halqasimon; 
- 
erkin-manzarali. 

---

256 
Ko‘rgazma pavilonlarining o‘lchami, odatda, katta bo‘lmaydi, eksponatlar 
saqlanadigan xonalar maydoni namoyish etilayotgan material xususiyatlariga 
bog‘liq tarzda belgilanadi. Ko‘rgazmalar ekspozitsiyaning doimiy o‘zgarib turishi 
bilan muzeylardan farqlanadi. Ko‘rgazma ekspozitsiyasini ko‘rishga bo‘lgan 
talablar muzeyning ekspozitsiya va ko‘rgazma zallariga qo‘yilgan talablar kabi 
belgilangan. Ko‘rgazmalardagi xo‘jalik xonalari bloki muzeylardagiga qaraganda 
ko‘proq rivojlangan, bu blok tarkibiga ekspozitsiya montajini bajarish uchun yirik 
ustaxonalar (masalan: duradgorlik, chilangarlik) kiradi. 
Fazoviy tuzilmasi bo‘yicha ko‘rgazma zallarining quyidagi turlarini ajratish 
mumkin: 
- 
markazlashgan binolar, ular rejaning ixchamligi va funksional jihatdan erkin 
universal bo‘shliqqa ega bo‘lgani bilan ajralib turadilar; 
- 
markazlashmagan binolar, ular ko‘rgazmaning mavzu bo‘yicha bo‘limlarga 
tabaqalovchialohida bloklardan iborat bo‘ladi. 
Ko‘rgazmalarning hajmiy-rejali yechimi ko‘rgazma tematikasi o‘zgarishiga 
qarab pavilon va ekspozitsiyalar tezkor o‘zgartirilishini, barcha pavilonlar, 
jumladan alohida tanlangan pavilonlar maydoni yangi yoki almashtirilayotgan 
eksponatlar o‘lchamiga bog‘liq ravishda o‘zgartirilishini ta’minlashi lozim. 
Ko‘rgazmalarda, odatda, tashrif buyuruvchilarning qarama-qarshi oqimlari 
to‘qnashishini istisno qiluvchi harakatlanish jadvali joriy etiladi. Pavilon balandligi 
belgilanmaydi, xizmat ko‘rsatuvchi xonalar balandligi – 3,3 metrgacha bo‘lishi 
mumkin. Ko‘rgazma biron yo‘nalishdagi yutuq va natijalarni namoyish etish 
vositasi sifatida turli sohaga oid yangiliklarni taqdim etadi. Pavilon ham ko‘rgazma 
eksponati sifatida talqin etilishi mumkin – bunda ko‘rgazmaning ichki va tashqi 
qiyofasi yechimini yagona me’moriy asar yaratishga o‘xshatsa bo‘ladi. 

---

257