Toshkent arxitektura qurilish instituti

3.2.4. Quduq sirtini bo’yoqlar yordamida qoplash 
Quduq cho’ktirish jarayonida ishqalanish kuchini kamaytirish usullaridan 
birini uning sirtini turli bo’yoqlar bilan qoplash tashkil etadi (
3.1
v 
–rasm
). 
Ushbu maqsadda turli bo’yoqli qoplamalar mavjud bo’lib ularning ba’zi turlari 
haqida quyida to’xtab o’tamiz.
Ushbu usulning afzal tomonlaridan biri quduq sirtiga surtiladigan 
bo’yoqlarning ko’plari o’zidan suv o’tkazmasligi bois ular o’z navbatida suvdan 
himoyalovchi vosita vazifasini bajaradi. Shu bilan birga ushbu usulning 
kamchiliklari ham mavjud bo’lib, ular quyidagilardan iborat: tannarxining 
qimmatligi, bo’yoqlash jarayoning murakkabligi, bo’yoqlarning kamyobligi va 
b.
Qurilish amaliyotida ko’zlangan maqsadni amalga oshirish maqsadida 
epoksid qoramoylari, plastik shishalar, polietelenlar, laklar va b. lardan 
foydalaniladi. Ular ichida eng ko’p qo’llaniladigan surtma epoksid moylari 
hisoblanadi. Ular turli tarkibda (toshko’mir epoksidlari, qorako’mir epoksidlari, 
qoramoq epoksidlari, slanesli epoksidlar va b.) qo’llanadi va beton sirtiga oson 
yopishishi, kam yemirilishligi, kimyoviy ta’sirga chidamliligi bilan ajralib 
turadi. Ushbu surtmalar beton sirtiga ikki qavat (xomaki va asosiy qatlamlar) 
holda surtiladi.
Surtma qoplamalar ichida kop qo’llaniladiganidan yana biri o’zaklangan 
shisha yordamida tayyorlangan surtmadan foydalanishdir. Ushbu sutrma 
quyidagicha bajariladi: quduqning beton sirtida dastavval smoladan xomaki 
qatlam surib chiqiladi. Uning ustiga shishadan armatura qatlami joylashtiriladi. 
Ularning ustidan esa asosiy smola qatlami surtib chiqiladi. Ushbu usul 
yordamida quduqning cho’ktirishda ishqalanish koeffisiyentining qiymati 1,5-
2,7 marta kamayishi kuzatilgan.
Quduq sirtini qalinligi 0,25-5 mmlik polietelen plyonkasi bilan qoplash, 
yoki qalinligi 0,8 mm li pishirilgan polietelen plyenka bilan qoplash natijasida 
qumli gruntlar ishqalanish 1,8-2,4 marta, qumli loy va loyli qumlarda esa 1,8- 
4,5 marta kamaytiradi. 

---

62 
Surtma qobiqlar talabiga javob beruvchi qoplamalar hosil qilish uchun ular 
yotqiziladigan sirt tekis bo’lmoqligi lozim. Masalan sintetik yog’li kislota 
asosida lateks, skipidar, grafit, dizel yoqilg’I qo’shilgan holda etinol laki 
yordamida xomaki ishlov berilgan tekis betonli sirtga surtilgach qumli 
gruntlarda ishqalanish koeffisiyentini 2,1-2,4 marta, loyli gruntlarda esa 10 
martadan ortiq kamayishi kuzatilgan.