Toshkent arxitektura qurilish instituti

3.2.2. Quduqni bosimli suv yordamida o’rnatish 
Quduq o’rnatishdagi ushbu usuldan nafaqat uning sirti bilan grunt orasidagi 
ishqalanish kuchini kamaytirish, balki quduq siljish jarayonida uning qirquvchi 
qismiga nisbatan bo’lgan qarshilikni ham susaytirish maqsadida foydalanish 
mumkin (
3.1
d
-rasm
). Ushbu usul qo’llanganda quduq cho’kishiga nisbatan 
qarshilik kuchini 20-40% gacha kamayishi mumkin. Ammo usul qo’llashda 
kerak bo’ladigan uskunalar hisobiga quduq o’rnatishning umumiy tannarxi 
15%ga, ba’zi holatlarda undan ham yuqori miqdorda oshishi kuzatiladi. Ushbu 
usulning yaxshi tomoni uni qoya va yirik zarrali gruntlardan tashqari barcha 
gruntlar sharoitida qo’llash mumkin.
Quduqning yon tomonlariga suv yuborish uchun diametri 5-7 sm lik uch 
tomoniga suv satratgich (nakonechnik) o’rnatilgan quvurlardan foydalanish 
yaxshi natija beradi. Suv satratgich yordamida uzatiluvchi suvning bosimi 0,5-
1,0 MPa gacha ko’tarilishi mumkin. Suv uzatuvchi quvurlar, odatda, quduqning 
ichki devori bo’ylab, yoki suv uzatish jarayonida gruntda yuz beruvchi 
buzilishlarni oldini olish maqsadida devor ichiga o’rnatilishi ham mumkin. Suv 
satratgichlar quvur bo’yicha shaxmat shaklida har 3-6 m oralab pog’onalab 
joylashtiriladi. Ular orasidagi masofa 5-5 m dan oshmasligi lozim. 
Suv satratgichlar gorizontga nisbatan 45-60
0
burchak ostida yuqoriga 
qaragan holda joylashtiriladi. Yuqoriga qarab o’rnatishdan maqsad ular teshigini 
grunt zarralari tomonidan berkilib qolmasligi uchundir. Undan tashqari suv 
satratgichlar teskari klapanlar bilan jihozlansa yanada ushbu holatni oldi olingan 
bo’lar edi. 
Suv tarqatuvchi tuzilmalarni o’rnatishda quduqning yuqori qismini 
mahkamlashda yuzaga kelishi mumkin bo’lgan burilish, yoki egilish holatlarini 
cheklash uchun ularni alohida pog’ona bo’ylab yoki bir nechta suv satratgich 
orqali bajarishga ahamiyat berish zarur.
Quduqni bosimli suv yordamida o’rnatish usuli nihoyatda unumli bo’lishiga 
qaramay bir muncha qo’shimcha sarf-harajatlar talab qiladi. Ushbu harajatlar 

---

60 
qo’shimcha asbob uskunalar va energiya sarfi bilan bog’liq. Ushbu usulda 
foydalanadigan nasoslarning umumiy quvvati 1000 kVt dan yuqori bo’ladi.