Toshkent arxitektura qurilish instituti

3.2.
 
Qurilish tashkilotlarini boshqarish shakllari 
 
Qurilish-montaj  tashkilotlari  (QMT)  trestlardan  tashkil  topgan  bo‘lib, 
mustaqil  yoki  qurilish-montaj  boshqarmasi  (QMB,  QB  va  boshqalar)  tresti 
tarkibiga  kiruvchi  yoki  bevosita  qurilishni  amalga  oshiradigan,  xo‘jalik 
hisobidagi  uchastkalar,  ya’ni  birlamchi  mustaqil  ishlab  chiqarish  –  xo‘jalik 
birliklari tarkibida ish olib boradi (3.5-rasm). 
 
 
 
 
 
 

---

61 
 
 
 
 
3.5-rasm. Qurilish-montaj trestining tuzilmasi. 

---

62 
 
Trest barcha huquqlarga ega hisoblanadi. Trest tarkibiga trest shaklidagi 
qurilish boshqarmasi kirsa, u xo‘jalik hisobidagi birlashma bo‘ladi. 
Boshqa  bir  tuzilma 
trest  –  maydon
.  Bu  ko‘rinishdagi  trest  tarkibiga 
boshqaruv organi kirmaydi, ishlab chiqarish bevosita qurilish uchastkalari orqali 
boshqariladi. So‘nggi yillarda qurilish tashkilotlarining xususiylashtirilishi bilan 
bog‘liq holda, ko‘p pog‘onali, ierarxiya tavsifiga ega bo‘lgan, nisbatan oddiy va 
tejamkor  tuzilmaga  o‘tilmoqda.  Bunda  ortiqcha  bo‘g‘in  sifatida  trestlar 
tugatilishi,  qurilish  boshqarmasi  esa  –  mustaqil  korxonaga  aylantirilishi 
kuzatiladi. 
Ayniqsa,  Toshkent  shahri  misolida,  trest  tashkiliy  tuzilma  sifatida 
saqlanib kelinmoqda.  
Yangi  sharoitlarda  qurilish  boshqarmasining  ish  bajarish  rentabelligini 
oshirish uchun uning quvvati oshirilishi va mohiyatiga ko‘ra, trest maydonlarga 
aylantirilishi  maqsadga  muvofiq.  Buni  Moskva  misolida  ko‘rishimiz  mumkin: 
3.12-rasmda  (
Mosjilstroy
),  QB-5
b
  trestining  (
Mosjilstroy
),  YoAJ  shakliga 
aylantirilishi tuzilmasi keltirilgan. 
Qurilish-montaj  tashkilotlari  (QMT)  quyidagi  belgilari  bo‘yicha 
tasniflanishi mumkin: 
