Toshkent arxitektura qurilish instituti

3.6-rasm. Leningradcha turdagi uy–joylar qurilishi kombinatining tuzilma sxemasi.

---

67 
 
Kombinatning  ishlab  chiqarishga  oid  qismini  ishlab  chiqarish  boshlig‘i, 
qurilish qismini esa – bosh quruvchi boshqaradi.  
Quyidagi  3.6-rasmda  Leningradcha  turdagi  uy-joylar  qurilishi 
kombinatining (
Glavmosstroy 
UJQK – 2) tub tuzilma sxemasi ko‘rsatilgan. Bu 
ko‘rinishdagi  korxonalar  birlamchi  ishlab  chiqarish  –  qurilish  tashkilotlari 
hisoblanadi.  Bu  turdagi  uy  qurish  kombinatlari  boshqaruv  tizimining 
moslashuvchanligi,  apparat  tuzilmasining  tejamkorligi,  barcha  zvenolarning 
qat’iy tartibda va bevosita o‘zaro bog‘liq va mos ravishda, kombinatning ishlab 
chiqaruvchi  yakuniy  mahsuloti  bilan  ularning  bajargan  ishlariga  baho  berish 
mumkinligi  bilan  ajralib  turadi.  Bu  ko‘rinishdagi  kombinatlar  asosan,  35,  70, 
100  ming  m
2
  daraja  qiymatidagi  quvvatga  ega  hisoblanadi.  Quvvat  qiymati 
ortishi  bilan  ishlab  chiqarish  va  shuningdek,  qurilish  sektorlarida  boshqaruv 
jarayoni murakkablashadi.  
Katta qiymatdagi quvvatga ega bo‘lgan uy – joy qurish kombinatlari bir – 
biridan  qisman  ajralgan  ishlab  chiqarish  korxonalari  asosida  tashkil  qilinadi. 
Quvvat  qiymati  ortishi  bilan  qurilish  bo‘linmalarining  ta’sir  radiusi  kengayib, 
shu sababli quvvati nisbatan yuqori bo‘lgan uy – joy qurish kombinatlari boshqa 
turdagi, ya’ni Moskva turidagi uy – joylar qurish kombinatlari bo‘yicha tashkil 
qilinib, ulardan dastlabki tashkil etigani–
Glavmosstroy 
1 – UJQK. 
Moskva turidagi uy–joy qurilishi kombinati (3.7–rasm) markazlashtirilgan 
boshqaruv sharoitida ikki mustaqil balansga ega: ya’ni, ishlab chiqarishga oid va 
qurilishga  oid  balanslar.  Har  ikkala  sektor  ham  to‘liq    xo‘jalik  hisobi  asosida 
yuritiladi. Bunda boshqaruv tizimi uchta zvenodan tashkil topgan: 

---

68 
 
 
3.7-rasm. Moskva turidagi uy–joy qurish kombinatining tuzilma sxemasi

---

69 
 
kombinat  boshqaruvi  –  zavodlar,  montaj  boshqaruvi  –  ishlab  chiqarish 
sexlari, qurilish oqimlari. Bu turdagi uy qurish kombinatlari  tarkibiga uylarning 
turli  qismini  qurishga  ixtisoslashgan,  qurilish  –  montaj  boshqaruvi  (MB)  va 
ishlab  chiqarish  zavodlarini  qamrab  olgan  –  birlamchi  kenja  bo‘linmalari 
bo‘lgan  qurilish  trestlariga  o‘xshaydi.  Bu  turdagi  uy  qurish  kombinatlari 
miqdoriga ko‘ra barcha uy  – joy qurish kombinatlarining 1/10 qismini tashkil 
qilsa  ham  to‘rtdan  bir  qism  quvvatini  o‘zida  mujassamlashtiradi.  Moskva 
turidagi uy  – joy qurish  kombinatlarida keng ko‘lamli ishlab chiqarish jarayoni 
ixtisoslashish  ya‘ni  navbatdagi  chuqurlashtirish  yo‘li  bilan  ishlab  chiqarishni 
takomillashtirish uchun qo‘shimcha shart – sharoit paydo qiladi. Aralash turdagi 
uy – joylar qurilishi kombinati birinchi va ikkinchi turdagi uy  – joylar qurilishi 
kombinatlari belgi – xususiyatlarini o‘zida mujassamlashtiradi.  Bunda uy – joy 
kombinat  zavodlari mustaqil balansni tashkil qilsa, qurilish oqimlari esa, uy – 
joy  qurish  kombinati  balansida  bo‘ladi.  Ishlab  chiqarish  sektorida  boshqaruv 
sxemasi  uchta  zvenodan:  ya’ni,  kombinat  boshqaruvi  –  zavod  –  sex,  bo‘lsa 
qurilishga  oid  sektorda  esa  –  ikkita  zvenodan  tashkil  topadi:  ya’ni,  kombinat 
boshqaruvi – oqim (uchastka).