Toshkent arxitektura qurilish instituti

3.4.
 
Qurilish tashkilotlarini boshqarish apparatining funksiyalari 
 
Qurilish  –  montaj  tashkiloti  (QMT)  boshqaruv  apparatining  funksiyalari 
quyida  qurilish  tresti  va  qurilish  boshqarmasi  (QB)  misolida  ko‘rsatilgan.  Bu 
tuzilmalar qariyb yetmish yil davomida qurilish korxonalarining deyarli yagona 
tashkiliy shakllari bo‘lib kelgan. 
Bozor  munosabatlarisharoitiga  o‘tish  bilan,  qurilish  sohasida 
markazlahtirilgan  boshqaruv  tugatilib,aksariyat  trestlar  nisbatan  oddiy  ierarxik 
tavsifga  ega  bo‘lib,  turli  xususiy  (davlat  ishtirokidagi  yoki  uning  ishtirokisiz) 
firmalarga  bo‘linib  ketdi.  Ularning  asosini  qurilish  boshqarmasi  (QB)  tashkil 
qiladi. Bunda, o‘z navbatida, ishchilar son miqdori ortishi va o‘tmishda Sobiq 
Ittifoqqa  xos  iqtisodiyotning  rejalashtirilishi  bilan  bog‘liq  faoliyat  yuritgan 
shaxobcha bo‘linmalarning tugatilishi hisobiga apparatning qisqartiriladi.  
Ushbu ko‘rinishda rejalashtirish bo‘limiga ehtiyoj yuzaga kelishi, mehnat 
va  mehnatga  ish  haqi  to‘lash  hamda  boshqa  holatlarni  me’yoriylashtirish 
zarurati yuzaga keladi. Shuningdek,  tuzilmalarning qayta o‘zgartirilishi jarayoni 
hali  ham  to‘liq  tugallangan  deb  hisoblash  mumkin  emas.  Jumladan,  bozor 
munosabatlari  sharoitlarida  zaruriy  hol  sifatida  yangi  funksional  xizmatlarni 
yaratish  va  mos  ravishda  apparatni  vujudga  keltirish  masalasi  ko‘ndalang 
turibdi.  

---

77 
 
Shu  bilan  birga,  yetarli  quvvatga  ega  bo‘lgan,  trest  turidagi  qurilish 
korxonalarisiz  neft–kimyo,  metallurgiya,  neft–gaz  quvur  o‘tkazmalari,  keng 
ko‘lamdagi  ommaviy  qurilishlar  va  boshqa  turdagi  yirik  muhandislik 
inshootlarida tegishli loyihalarni amalga oshirish mumkin emas. Shundan kelib 
chiqib,  navbatdagi  qismda  qurilish  trestlari  va  qurilish  boshqarmalari  (QB) 
boshqaruv apparatining tuzilmasi va funksiyalari misollari ko‘rib chiqiladi.  
Qurilish – montaj tashkilotlarining boshqaruv faoliyati chiziqli tavsifdagi 
va  funksional  ishchi  –  xodimlardan  (
personal
)  tashkil  topgan,  tashkilot 
rahbariyati  va  boshqaruv  apparati  tomonidan  amalga  oshiriladi. 
Joylarda 
boshqaruvchi  xodimlar
  –  katta  ish  boshqaruvchi,  ish  boshqaruvchilar,  usta, 
dispetcher,  geodezist,  uchastka  mexanigi  va  boshqalardan  iborat; 
funksional 
ishchi  –  xodimlar
  esa  –  ishlab  chiqarishni  tayyorlash  va  boshqarishga 
ixtisoslashtirilgan  funksiyalarni  bajaradigan,  trest  boshqaruvi  va  boshqaruv 
apparatining ishchi – xodimlaridan tashkil topgan.  
Trest boshqaruvi boshqaruvchi va unga bo‘ysingan  apparat,  ya’ni, trest 
ma’muriyati tomonidan amalga oshiriladi (3.5 – rasm).