Тошкент Архитектура Қурилиш Институти Бино ва Иншоатлар факултети Хайот фаолияти хавфсизлиги Фанидан

Иш хонаси ҳавосидаги зарарли моддалар ЭЮК ини белгилаш мақсадида тажриба тадқиқотлари тўлиқ ёки қисқартирилган ҳажмда бажарилиши мумкин. Охирги ҳолда тавсия этилган ЭЮК нинг тахминий миқдори ҳисоблаш усули ёрдамида олиниши мумкин.

Иш хонаси ҳавосидаги зарарли моддалар ЭЮК ини белгилаш мақсадида тажриба тадқиқотлари тўлиқ ёки қисқартирилган ҳажмда бажарилиши мумкин. Охирги ҳолда тавсия этилган ЭЮК нинг тахминий миқдори ҳисоблаш усули ёрдамида олиниши мумкин.

Заҳарли моддаларнинг йўл қўйса бўладиган зичлик миқдорларидан ишлаб чиқаришдаги санитария шароитига, соғломлаштириш тадбирларининг, масалан, шамоллатиш самарадорлигига баҳо беришда, шунингдек янги цехлар ва заводларни лойиҳалашда амалда фойдаланилади. Заҳарли моддалар ЭЮК рўйҳати тинимсиз кенгаймоқда. ЭЮК миқдорлари эса гигиена фани назария ва амалиётидан олинган маълумотлар билан тўлдирилиб, қайтадан кўриб чиқилмоқда.

Ишлаб чиқариш корхоналаридаги заҳарли моддаларнинг ЭЮК ини белгилашда, шунингдек ишлаб чиқариш заҳарларининг заҳарлилик синфларига қараб ҳам белгиланади.

ГОСТ 12.1.007-76 га асосан заҳарли моддалар организмга таъсир кўрсатиш даражасига қараб 4 синфга бўлинади: ўта хавфли, юқори хавфли, ўртача хавфли ва кам хавфли моддалар

Баъзи бир зарарли моддаларнинг иш зонаси ҳавоси таркибидаги энг юқори йўл қўйиладиган концентрациялари (ЭЮК), мг/м3 (СН 245-71 кўчирма)

Эслатма: б - буғ ва (ёки) газлар; а – аэрозоль;
б+а - буғ (газ) ва аэрозоль аралашмаси.

Ишлаб чиқариш чангининг ишчилар саломатлигига зарарли таъсири кўп омилларга боғлиқ бўлади. Уларга биринчи навбатда чанг зарраларининг физик-кимёвий ҳоссалари, катталиги ва шакли, ҳаводаги чангнинг миқдори, смена давомида таъсир этиш муддаати ва касбда ишлаш даври, муҳит ва меҳнат фаолияти каби бошқа омилларнинг бир вақтда таъсир этиши киради. Масалан, ташқи ҳарорат кўтарилганда ёки киши жисмоний меҳнат билан шуғулланганда тез-тез нафас олиш натижасида организмга чанг кириш даражаси ошади. Бир вақтда чанг таркибида радиоактив аэрозолларнинг бўлиши ва ҳаводаги бошқа газлар таъсири чангнинг организмга зарарли таъсирини кучайтиради. Организмнинг чанг таъсирига кўрсатган зарарланишида шаҳсий фарқланиш бўлади, бу нафас йўлларининг фильтрлаш ҳусусияти, биологик қаршилик ва бошқаларга боғлиқ.