Тошкент Архитектура Қурилиш Институти Бино ва Иншоатлар факултети Хайот фаолияти хавфсизлиги Фанидан

Ишлаб чиқаришда заҳарли ва зарарли моддаларнинг энг юқори йўл қўйиладиган концентрацияси

Технологик жараёнларнинг ва иш зонасига заҳарли моддаларнинг тушишига қарши кураш воситаларининг ҳозирги аҳволида ишчиларнинг нафас олиш зонасида заҳарларнинг бўлмаслигини талаб этиш, албатта меъёрий ҳолат ҳисобланади, шундай натижага эришиш эса жуда мушкул техник вазифа бўлиб, уни ато этиш катта моддий харажатлар билан боғлиқдир. Шунга кўра меҳнат гигиенасида йўл қўйса бўладиган безарар зичлик миқдорларини асосаш зарурати вижудга келди.

ГОСТ 12.1.005-88 нинг "Иш зонаси ҳавоси" бўлимида бу зичлик миқдори қуйидагича белгиланади (4-жадвал). Иш зонаси ҳавосида зарарли моддаларнинг йўл қўйиладиган зичлик миқдорлари -8 соат давомидаги кундалик ишда (дам олиш кунларидан ташқари) ёки бошқача давомлиликда, бироқ ҳафтасига 40 соатдан ошмаган меҳнат жараёнида, бутун иш қобилияти давомида иш жараёнида ёки ҳозирги ва келгувси авлодлар ҳаётининг кейинги муддатларида замонавий текшириш усуллари билан аниқланадиган касалликлар ёки соғлик ҳ олатида четланишлар келтириб чиқара олмайдиган зичлик миқдоридир.

Ишлаб чиқариш заҳарлари йўл қўйиладиган охирги даражаси (ЭЮК) ни белгилашда: а) моддаларнинг физик-кимёвий ҳоссалари ҳисобга олинади; б) тажриба текшириш натижаларидан фойдаланилади; в) ишлаб чиқаришдаги гигиеник кузатувлар маълумотларига, ишчиларнинг соғлиқ ҳолати ва касалланишга доир материалларга ҳам амал қилинади.

Ишлаб чиқариш заҳарлари йўл қўйиладиган охирги даражаси (ЭЮК) ни белгилашда: а) моддаларнинг физик-кимёвий ҳоссалари ҳисобга олинади; б) тажриба текшириш натижаларидан фойдаланилади; в) ишлаб чиқаришдаги гигиеник кузатувлар маълумотларига, ишчиларнинг соғлиқ ҳолати ва касалланишга доир материалларга ҳам амал қилинади.

Ишлаб чиқаришга янги киритиладиган бирикмалар учун материалларнинг дастлабки икки группасидан ва агар янги технологияни ишлаб чиқариш жараёнида лаборатория-ишлаб чиқариш ускуналарида олинган гигиеник маълумотлар бўлса, улардан ҳам фойдаланилади. Бундай ҳолларда тавсия этилган ЭЮК гигиеник кузатув маълумотлари, шунингдек саноат корхоналаридаги ишчиларнинг соғлиқ ҳолати ва касалланиш маълумотларини йиғишга қадар, илгари таклиф этилган ЭЮК миқдорини аниқлаш мақсадида вақтинчалик ҳисобланади. ЭЮК ни асослашда моддаларнинг тақрибий ва тузилиш формуласи, молекуляр массаси ва нисбий зичлиги, эриш ва қайнаш нуқтаси, турли муҳитларда эрувчанлиги, кимёвий реакцияга киришиш хусусияти ва заҳарли ҳоссаларнинг юзага чиқишига таъсир қила оладиган ва ҳаводаги заҳарнинг таъсир этадиган зичлик миқдорлари пайдо бўлиши имконини белгилайдиган қатор бошқа кўрсатгичлар ҳисобга олинади. ЭЮК ни белгилашда ҳаводаги модданинг кимёвий ёки физик усулда текшириш мажбурий ҳисобланади.