Toshkent aloqa tehnologiyalari universiteti u. N. Karimova metrologiya va telekommunikatsiya tizimlarida o

Rezonans usulining generator varianti. Odatda, bu variantni amalga oshirish uchun 9.12-rasmda tasvirlangan sxema qo‘llaniladi. U bir xil ikkita generatorga ega bo‘lib, ularning tebranish kon­turlarida induktivliklari teng bo‘lgan g‘altaklar bor.
Generator 2 konturi o‘zgarmas sig‘imli namuna kondensatoriga va unchalik katta bo‘lmagan sozlash kondensatoriga ega bo‘lib, uning yordamida ikkala generatorlar chastotalarining boshlang‘ich tengligi o‘rnatiladi. Generator 1 konturi uchta namuna kondensa­torga ega: o‘zgarmas sig‘imli C_nam1, o‘zgaruvchan sig‘imli C_nam2 va pog‘onali o‘lchanadigan sig‘imli C_nam3. Oxirgi kondensator­ning sig‘imi o‘zgaruvchan kondensator sig‘imining maksimal o‘zgarishiga teng pog‘onalar bilan o‘zgarishi mumkin. Har qanday o‘lchashni boshlashdan oldin C_nam2 va C_nam3 kondensatorlarning sig‘imlari nolga teng qilib o‘rnatiladi.
Generatorlar chastotalarining tengligi nolinchi tepkili tebra­nish­lar bo‘yicha telefon yordamida yoki vizual indikator yordamida induksiyalanadi.
O‘lchanayotgan induktivlik g‘altagi generator 2 konturiga kontur g‘altagi bilan ketma-ket ulanadi. Shundan so‘ng o‘zgaruv­chan kondensator C_nam1 sig‘imini ikkala generator chastotalarining teng bo‘lishiga erishguniga qadar orttiriladi. Bu holda ushbu tenglik o‘rinli bo‘ladi:
Chastotalarning boshlang‘ich tengligidan C_nam3L_nam1 = C_nam4L_nam2 kelib chiqishi sababli
L_x = L_nam1C_1nam/C_nam4
ni hosil qilamiz.
Shunday qilib, o‘lchanayotgan induktivlik namunali o‘zgaruvchan kondensator sig‘imiga proporsional. Induktivlikni o‘lchash chegaralarini kengaytirish uchun ikkala generator bir necha kichik chastotaviy diapazonli qilib tayyorlanadi, ularni qayta ulash esa konturdagi induktivlik g‘altaklarini almashtirish bilan birga boradi.
Qo‘shni diapazonga o‘tish induktivlikning 10 karra o‘zgarishiga va, demak, (9.31) formuladagi proporsionallik koeffitsiyenti­ning shunchaga o‘zgarishi mos keladi.
Sig‘imni o‘lchashda generator 2 konturidagi kondensatorga parallel ulanadi. Shundan keyin chastotalarning teng bo‘lishiga generator 1 konturidagi namuna kondensatorlar C_nam1 va C_nam2 ning sig‘imlarini oshirish bilan yuqoridagi ifodaga o‘xshash ushbu ifodani hosil qilish mumkin:
C_x = C_nam1L_nam1/L_nam2,
bundan ko‘rinib turibdiki, konturdagi induktivliklarning tengligi aniq bo‘lmasligi hisobiga xatolik bo‘lishi mumkin. Bu xatolik o‘lchanayotgan kondensatorni generator 1 konturiga ulash bilan yo‘qotiladi, biroq bunda konturning boshlang‘ich sig‘imidan katta sig‘imlarni o‘lchash mumkin emas. O‘lchash bitta chastota diapazonida o‘tkaziladi.
Rezonans usulining generator variantida quyidagi xatolik manbalarini ko‘rsatish mumkin:
– namuna kondensatorlar sig‘imlarining sanog‘ini olish xatoligi;
– generatorlar konturining bir vaqtda ulangan g‘altaklarining induktivligidagi farq;
– generatorlar chastotalari tengligining aniqmasligi.
Birinchi manba eng katta rol o‘ynaydi, u bilan bog‘liq xatolik barcha o‘lchashlarda bo‘ladi (0,5% atrofida). Ikkinchi manba faqat sig‘imni o‘lchashda xatolik kiritadi. Bu xatolik g‘altaklarning tayyorlanish sirtiga bog‘liq bo‘lib, 0,1...0,2% ni tashkil etishi mumkin.
Uchinchi manbadan keladigan xatolik yana ham kichik va uni amalda hisobga olmaslik mumkin.