Toshkent aloqa tehnologiyalari universiteti u. N. Karimova metrologiya va telekommunikatsiya tizimlarida o

Download 2,04 Mb. bet 13/131 Sana 31.05.2022 Hajmi 2,04 Mb. #623086

Bog'liq
METROLOGIYA VA TELEKOMMUNIKATSIYA TIZIMLARIDA O’LCHASH mavzu izlash uchun

Bu sahifa navigatsiya:

• 1.5. Etalonlar va namunali o’lchash vositalari

Kattalik
Birlik
Nomi	O’lchami	Nomi	Belgilanishi
			xalqaro	o’zbekcha
Energiya, ish, issiqlik miqdori	L2MT–2	joul	J	J
Quvvat, energiya oqimi	L2MT–3	vatt	W	Vt
Elektr miqdori (elektr zaryadi)	TI	kulon	C	Kl
Elektr kuchlanish, elektr potentsiali, elektr potentsial-lari ayirmasi, elektr yurituvchi kuch	L2MT–3l–1	volt	V	V
Elektr sig’imi	L–2M–1T4I2	farad	F	F
Elektr qarshiligi	L–2M–3T4I-2	Om	Ω	Om
Elektr o’tkazuvchanlik	L–2M–1T3I2	simens	S	Sm
Induktivlik, o’zinduktsiya	L2MT–2I–2	genri	N	Gn
Magnit oqimi zichligi, magnit induktsiya	MT–2I–1	tesla	T	Tl
Magnit induktsiya oqimi, magnit oqimi	L2MT–2I–1	veber	Wb	Vb
Chastota	T–1	gerts	Hz	Gs
Elektr toki kuchi	I	amper	A	A

Hozirgi zamon metrologiyasining bosh vazifasi bo’lib, o’zaro bog’langan tabiiy etalonlar to’liq tizimini funda­men­tal fizik konstantalar va yuqori barqaror kvant hodi­salar asosida yaratish hisoblanadi. Tarozilar va o’lchovlar XVII Bosh konferentsiyasida bu masalani echishda muhim qadam tashlangan. 1983 yilda metrning yangi ta’rifi qabul qilingan – 1/2997924558 s vaqt oralig’i ichida yorug’lik vakuumda o’tadigan yo’l masofasi uzunligidir. Bunday yondashishda uzunlik birligi markazlashmagan holda tikla­nishi mumkin: fundamental fizik konstanta – yorug’lik tezligi yordamida va radiodan uzatiladigan etalon chastotasi davri orqali aniqlanadigan vaqt birligi – sekund yordamida tiklanishi mumkin. Hozirgi vaqtda chastota va vaqt birligi eng kichik xatolik bilan qayta tiklanadi.
1.5. Etalonlar va namunali o’lchash vositalari
O’lchashlar birligini ta’minlash uchun bitta fizik kattalikni hamma o’lchash vositalari darajalangan birlik­lari aynan bo’lishi zarur. Buning uchun fizik kattaliklar belgi­langan birliklarini saqlovchi va tiklovchi, ularni mos o’lchash vositalariga uzatuvchi o’lchash vositalari ishla­tiladi. Metrologik zanjirning eng yuqori qismi bo’lib etalonlar hisoblanadi.
Birlik etaloni – birlikni uning o’lchamini qiyoslash sxemasi bo’yicha quyi turgan o’lchash vositalariga uzatish maq­sadida ifodalash va/yoki saqlashni ta’minlovchi maxsus spetsifikatsiya bo’yicha bajarilgan va belgilangan tartibda etalon sifatida rasmiy tasdiqlangan o’lchashlar vositasi (yoki o’lchash vositalari majmui). Tasnifi, vazifasi va etalonlarga umumiy talablar GOST 8.057-80 da belgilab beriladi.
Mamlakatda eng yuqori aniqlik bilan birlikni tikla­nishini ta’minlovchi etalon (shu birlikni boshqa etalon­lari bilan solishtirganda) birlamchi deb nomlanadi. Bir­lam­chi etalon davlat o’lchashlar tizimining asosini tashkil etadi.

Download 2,04 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham: