Тошкент ахборот технологиялари университети карши филиали ижтимоий-гуманитар фанлар кафедраси Х. Ж. Рузиев «Иқтисодиёт назарияси»

Таянч иборалар: Жаҳон хўжалиги - ҳалқаро меҳнат тақсимоти, савдо-ишлаб
чиқариш. молиявий ва илмий-техникавий алоқалар орқали бирлашган турли мамлакатлар
хўжаликлари тизими. Ишлаб чиқариш ёки иқтисодий ҳаётнинг байналминаллашуви -
мамлакатларнинг жаҳон миқёсида иқтисодий алоқаларининг кучайиши, ҳамда иқтисодий
муносабатларнинг тобора кенгроқ жабҳаларини қамраб олиши жараёни. Халқаро
меҳнат тақсимоти - алоҳида мамлакатларнинг товар ва хизматларнинг айрим турларини
ишлаб чиқаришга ихтисослашуви. Глобаллашув - жаҳон хўжалигининг бутун маконини
қамраб олувчи иқтисодий муносабатлар ягона тармоғининг ташкил топиши ва
ривожланиши.
1. Иқтисодий ривожланишнинг умумжахон томонлари ва ишлаб чиқаришнинг
байналминаллашуви
Жаҳон хўжалиги - бу ҳалқаро меҳнат тақсимоти, савдо-ишлаб чиқариш, молиявий
ва илмий-техникавий алоқалар орқали бирлашган турли мамлакатлар хўжаликлари
тизимидир.
Жаҳон хўжалиги субъектлари бўлиб қуйидагилар ҳисоб
- ўз ичига ҳалқ хўжалиги мажмуини олувчи давлат;
- трансмиллий корпорациялар;
- ҳалқаро ташкилот ва институтлар:
- миллий иқтисодиёт чегарасидан чиққан, хўжаликнинг барча соҳалари таркибидаги
фирмалар.
Жаҳон хўжалиги миллий хўжаликдан ягона жаҳон бозорининг мавжудлиги билан
фарқланади. Жаҳон бозорининг амал қилишига ривожланган мамлакатларнинг иқтисодий
сиёсати аҳамиятли таъсир кўрсатади. Жаҳон бозорининг ўзига хос хусусияти бўлиб жаҳон
нархлари ва халқаро рақобат тизимининг амал қилиши ҳисобланади. Айнан халқаро
рақобатнинг мавжудлиги турли даражадаги миллий қийматларни ягона байналминал
қийматта келтиради. Жаҳон нархи жаҳон бозорига неъматларнинг асосий ҳажмини етказиб
берувчи мамлакатлардаги шарт-шароитлар орқали аниқланади. Мамлакатлар ўртасида сотиш
бозорларини эгаллаш учун кескин рақобат кураши олиб борилади.
Турли мамлакатларнинг