Тошкент ахборот технологиялари университети карши филиали ижтимоий-гуманитар фанлар кафедраси Х. Ж. Рузиев «Иқтисодиёт назарияси»

маржинализм
деб аталган бутун бир таълимотга олиб келди. У
инглизча сўздан олинган бўлиб, охирги, 11111 қўйилган деган маънони беради. Унинг
асосчилари Австрия иқтисодий мактабининг намоёндалари (Карл Менгер, Фридрих фон
Визер, Бем-Баверк ва бошқалар) бўлиб, улар томонидан қўшилган товар нафлилигининг,
қўшилган меҳнат ёки ресурс унумдорлигининг пасайиб бориш қонуни деган назариялар
ишлаб чиқилди. Маржинализм назарияси аниқ олинган товарга бўлган талаб ва унинг нархи
ўртасидаги боғлиқлик ва ўзаро таъсирини тахлил қилишда кенг қўлланилди.
Иқтисодиёт назариясининг янги йўналиши
неоклассик,
яъни янги классик деб ном
олди. Бу назариянинг йирик намоёндаларидан бири А.Маршалл бўлиб, у иқтисодий
жараённинг функционал боғланиши ва функционал нисбатларини ишлаб чиқишга ҳаракат
қилди, бозор мувозанатини ва нархни аниқловчи омиллар талаб ва таклифдан иборат деб
қаради. Бу назарий йўналишнинг намоёндаларидан бири швейцариялик иқтисодчи Леон
Вальрас бўлиб, у умумий иқтисодий мувозанат моделининг нусхасини ишлаб чиқишга
ҳаракат қилди.
Австрия иқтисодий мактабининг намоёндаси Й.Шумпетер 1912 йилда ёзган
«Иқтисодий тараққиёт назарияси» деб аталган китобида иқтисодий тизимлар ўзгаришининг
ички кучларини, уларнинг ички мазмунини ва туртки берувчи кучини кўрсатишга ҳаракат
қилди ва у иқтисодиётни ҳаракатга келтирувчи асосий куч- тадбиркорлик деган хулосага
келди.
1936 йилда инглиз иқтисодчиси Жон Мейнард Кейнс ўзининг «Бандлик, фоиз ва
пулнинг умумий назарияси» деган китобида макроиқтисодий кўрсаткичлар: миллий даромад,
капитал харажатлар, истеъмол ва жамғаришнинг ўзаро боғлиқлигини таҳлил қилиб,
инвестиция ва истеъмолнинг энг мақсадга мувофиқ тарзда ташкил топиши иқтисодий
тараққиётнинг муҳим омили деб кўрсатади. Кейнс таълимоти, яъни
кейнсчилик мактаби
таъсирида иқтисодиётда макроиқтисодий таҳлил йўлга қўйилди. У давлатнинг иқтисодиётни
бошқаришда фаол қатнашиши зарурлигини исботлади.
Ҳозирги замон иқтисодиёт назариясининг муҳим йўналишларидан бири