Тошкент ахборот технологиялари университети карши филиали ижтимоий-гуманитар фанлар кафедраси Х. Ж. Рузиев «Иқтисодиёт назарияси»

Агрофирма маълум турдаги
қишлоқ хўжалик маҳсулотларини етиштириш ва уни пировард маҳсулот
даражасигача қайта ишлашни қўшиб олиб борадиган корхонадир.
Агрофирмалар ҳам қишлоқ хўжалиги, ҳам саноатга хос ресурсларни ишлатиб,
истеъмолга тайёр бўлган маҳсулот яратади. Мазкур турдаги корхоналар турли мулкчиликка
асосланиши, чунончи оилавий хўжалик асосида ҳам ташкил топиб, кичик заводлар билан
бирикиши мумкин. Агросаноат бирлашмалари ва комбинатлари агробизнеснинг янги
турларидир.

---

120
Агросаноат бирлашмалари бир турдаги маҳсулот ишлаб чиқарувчи ва унга
боғлиқ ишлаб чиқариш фаолияти билан шуғулланувчи бир неча хўжалик ҳамда
корхоналарнинг бирлашмасидир.
Масалан, боғдорчилик ва узумчилик билан
шуғулланувчи хўжаликлар, улар маҳсулотини қайта ишловчи цех ва заводлар, етказиб
берувчи савдо-сотиқ корхоналари бир технологик жараёнга бирлашиб агросаноат
бирлашмаларини ташкил қилади. Бирлашма иштирокчилари ишлаб чиқариш, хўжалик ва
молиявий мустақилликларини сақлаб қолиши билан бирга, уларнинг умумий мулки ҳам
таркиб топиб боради.
Агросаноат комбинатлари қишлоқ хўжалик маҳсулотларини етиштириш, қайта
ишлаш ва истеъмолчиларга етказиб беришгача барча технологик жараёнга хизмат
қилувчи хўжалик ва корхоналарнинг маълум бир худудида бирлашувидир.
Агробизнес
турига кўнгилли ва пайчилик маблағлари асосида ташкил қилинган турли хил уюшма ва
иттифоқларни ҳам киритиш мумкин. Қишлоқ хўжалигидаги давлат корхоналари, жаъмоа
хўжаликлари ва ширкатлари, турли хил мулкчилик асосида ташкил қилинган қўшма
корхоналар ҳам агробизнес турлари сифатида фаолият кўрсатади.
Такрорлаш учун саволлар:
1. Аграр муносабатларнинг мазмунини, иқтисодий муносабатларда тутган ўрнини ва
хусусиятларини кўрсатиб беринг.
2. «Ерга эгалик» ва «ердан фойдаланиш» тушунчаларини изоҳланг.
3. Ер рентаси назарияларининг умумий томонлари ва туб фарқларини кўрсатиб
беринг.
4. Ер рентасининг асл мазмунини тушунтиринг.
5. Дифференциал (I ва II) ва абсолют рентанинг ҳосил бўлиш шарт-шароитлари, манбалари
ва тақсимланишини тушунтириб беринг.
6. Монопол рента нима?
7. Қазиб олувчи ва ундирма саноатда рента қандай ҳосил бўлади?
8. «Ижара ҳақи» ва «ер рентаси» нинг фарқларини изоҳланг.
9. Агробизнеснинг иқтисодий моҳиятини тушунтиринг ва унинг асосий турларига тавсиф
беринг.
10. Агросаноат мажмуаси ва агросаноат интеграцияси тушунчалари иқтисодий
мазмунига ўз фикрингизни билдиринг.
Адабиётлар:
1. Каримов И.А. Асарлар тўплами. 1-15 жилдлар. – Тошкент: Ўзбекистон, 1996-2007 йй.
2. Абдурахмонов К. и др. Экономическая теория. Учебник для студентов высших учебных
заведений. - Т.: «Шарк», 1999.
3. Абулқосимов Х.Р. Иқтисодиёт назарияси. – Т., 2006.
4. Кодиров А. и др. Экономическая теория. Учебное пособие. – Т.: ТГТУ, 1999.
5. Расулов М. Бозор иқтисодиёти асослари. – Т.: Ўзбекистон, 1999.
6. Собирхонова Ю. Иқтисодиёт назарияси. – Т., 2006.
7. Шодмонов Ш.Ш., Алимов Р.Х., Жураев Т.Т. Иктисодиёт назарияси. – Т.: «Молия», 2002.
8. Шодмонов Ш., Ғанихўжаева Ф. Бозор иқтисодиётига ўтиш шароитида ижтимоий такрор
ишлаб чиқариш. - Т.: «Меҳнат», 1993.

---

121