Тошкент ахборот технологиялари университети карши филиали ижтимоий-гуманитар фанлар кафедраси Х. Ж. Рузиев «Иқтисодиёт назарияси»


Унумли капиталнинг доиравий айланиши



Download 3,65 Mb.
Pdf ko'rish
bet108/247
Sana27.04.2022
Hajmi3,65 Mb.
#585531
1   ...   104   105   106   107   108   109   110   111   ...   247
Bog'liq
2 5404326549346324413

Унумли капиталнинг доиравий айланиши:
Тадбиркорлик капитали товар шаклининг доиравий айланиши:


90
Капитал ўз ҳаракатини қандай ижтимой-иқтисодий шаклларда амалга оширмасин,
улар учун юқорида таъкидлаганимиздек, доиравий айланиш ва унинг босқичларининг
ҳаракат кўриниши умумий. Шу билан бирга хўжалик юритишнинг айрим шаклларида
тадбиркорлик капиталининг доиравий айланиши, уларнинг босқичлари ва ҳаракат шакллари
ўзларининг иқтисодий мазмуни жиҳатидан фарқланади.
2. Асосий ва айланма капитал. Капиталнинг айланиш тезлиги.
Тадбиркорлик капиталининг ҳаракати бир доиравий айланиш билан тўхтаб қолмайди,
балки у узлуксиз давом этиб, такрорланиб туради.
Доиравий айланишларнинг бундай
узлуксиз такрорланиб, янгиланиб туриши тадбиркорлик капиталининг айланиши
дейилади.
Капиталнинг айрим қисмлари турли тезликда ҳаракат қилиши туфайли сарфланган
маблағларнинг айланиш тезлиги турлича бўлади. Масалан, унумли истеъмолда бўлган хом
ашё ва материаллар қиймати, бир доиравий айланишдан кейин бошқа кисми масалан, меҳнат
қуроллари қиймати бир неча доиравий айланишдан кейин ўзининг бошланғич шаклига
қайтади.
Капитал ўзининг айланиш тавсифига кўра икки қисмга: асосий ва айланма капиталга
бўлинади.
Асосий капитал - ишлаб чиқариш жараёнида бир қатор доиравий айланишлар
давомида қатнашади, ўзининг қийматини тайёрланаётган маҳсулотга (хизматга)
бўлиб-бўлиб ўтказиб боради ва ашёвий-буюм шаклини ўзгартирмайди.
Айланма капитал - бир доиравий айланиш давомида тўлиқ истеъмол қилинади,
ўзининг қийматини ишлаб чиқариш натижаларига тўлиқ ўтказади ва ашёвий-буюм
шаклини ҳам йўқотади.
Асосий ва айланма капиталлар фарқланиши асосида қуйидаги белгилар ётади.
1. Ишлаб чиқариш жараёнида ҳаракат қилиш хусусиятлари.
Асосий капитал
тайёрланаётган маҳсулот моддий таркибига буюм жиҳатдан кирмайди, узоқ давр (масалан
станок 10 йил, бино 50-100 йил) давомида фаолият қилади, ўзининг олдинги натурал-буюм
шаклини бир нечта доиравий айланишлар давомида сақлаб қолади. Аксинча, айланма
капитал (масалан пахта, жун, металл) ҳар бир доиравий айланишда тўлиқ унумли
истеъмол қилинади, ўзининг ашёвий-буюм шаклини йўқотади ва янги турлари билан
алмашинади.

Download 3,65 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   104   105   106   107   108   109   110   111   ...   247




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish