Toshkent «Adolat» 2018 davlat va huquq nazariyasi

444

Odilqoriyev X.T. 

Davlat va huquq nazariyasi

Mustahkam qonuniylik va barqaror hu-

quqiy tartibotni ta’minlash har qanday jami-

yat va davlatning diqqat-e’tibori markazida 

turgan masaladir. Yangi jamiyat barpo etish-

ga yo‘naltirilgan jo‘shqin islohotlar va moder-

nizatsiyalash sharoitida keng ko‘lamli huquq 

ijodkorligi, shu jumladan qonun chiqarish faoliyati amalga oshirilmoqda. Buning 

natijasida huquqning barcha tarmoqlari bo‘yicha nihoyatda katta hajmdagi norma-

tiv-huquqiy hujjatlar majmui vujudga keladi. Boshqacha aytganda, o‘ta murakkab, 

ko‘p tarmoqli qonunchilik tizimi qaror topadi. Shiddat bilan rivojlanib, tez o‘zgarib 

borayotgan ijtimoiy munosabatlarni huquqiy tartibga solish ehtiyojlariga javob 

tarzida yaratilayotgan normativ hujjatlar va ularda mustahkamlangan huquqiy 

qoidalar o‘rtasida ba’zan nomutanosibliklar, noaniqliklar, kelishmovchiliklar, hatto 

qarama-qarshiliklar (ixtilof, ziddiyat, kolliziyalar) uchrashi tabiiy.

Qolaversa, so‘nggi yillarda huquqni talqin etishda sotsiologik yo‘nalish us-

tuvor mavqega ega bo‘lib bormoqda. Sotsiologik yondashuv nafaqat huquqning 

kelib chiqish sabablarini, jamiyat hayotida adolat va tenglikni ta’minlashda 

o‘ynaydigan ijobiy rolini, balki uning kamchiliklarini, salbiy jihatlarini salmoqli 

empirik asosga tayangan holda xolisona ochish imkonini beradi. Ijtimoiy hodisalar-

ni sotsiologik tahlil etish vositasida ularning barcha jihatlarini kompleks tarzda 

aniqlash mumkin. Sotsiologiyaning maqsadi barcha ijtimoiy hodisalar kabi 

huquqning jamiyat hayotidagi ahamiyatini, unga batartiblik, barqarorlik, uyush-

qoqlik baxsh etuvchi qadriyat ekanligini ko‘rsatishdan iborat. Ogyust Kontning 

e’tiroficha, tartib va barqarorlik jamiyat borlig‘ining namoyon bo‘lishidir. Dyurk-

geym esa, sotsiologiyaning asosiy xizmatini jamiyatning qadriyatli normativ 

sistemalarini tahlil qilish va tadqiq etishning metodlarini ishlab chiqishda, deb 

bildi

1

. Sotsiologiya jamiyat va huquq amal qilishidagi ziddiyatlar, kamchiliklar 

va salbiy hodisalarni aniqlashga yordam beradi.

Yuridik ziddiyatlar, o‘z yechimini topmay qolayotgan muammolar hamda 

kamchiliklarning ko‘lami 

«yuridik kolliziya» va «yuridik konflikt» kategori-

1 

Qаrаng: Fаlsаfа: qоmusiy lug‘аt. – T., 2004. – 374-bet.