Toshkent «Adolat» 2018 davlat va huquq nazariyasi

335

XV bob.

 Huquq tizimi va qonunchilik tizimi.

Qonunchilikni tizimlashtirish

tushunilishi va to‘g‘riroq qo‘llanilishiga ko‘maklashadi. Shubhasiz, texnik ata-

malardan foydalanish normativ hujjatlarni tushunishni qiyinlashtiradi, lekin 

yuridik atamalarning aniq, ixcham va to‘liq bo‘lishiga jumladan mana shu 

atamalar yordamida erishish mumkin.

Maxsus atamalarni zaruratga qarab, o‘ta ehtiyotkorlik bilan qo‘llash 

lozim; normativ hujjatlarni ularga to‘ldirib yubormaslik kerak. Yuridik huj-

jatlarda atamalarni qo‘llashga qo‘yiladigan talablarni quyidagicha ta’riflash 

mumkin:

1) atama ifodalanayotgan tushunchaning mazmunini aniq va tushunarli 

aks ettirishi lozim; mujmal, ko‘p ma’noli, eskirgan va tushunarsiz atamalarni 

qo‘llash maqsadga muvofiq emas;

2) keng qo‘llaniladigan, umume’tirof etilgan va sinovdan o‘tgan atama-

lardan foydalanish kerak;

3) qo‘llanilayotgan huquqiy atamalarning barqarorligini saqlab qolish 

zarur. Umuman, muomaladan mustahkam o‘rin olgan va muvaffaqiyatli 

qo‘llanilayotgan atamalardan voz kechish, asossiz ravishda yangi atamalar-

ni muomalaga kiritish zararli. Ayni bir huquqiy tushunchani ifodalash uchun 

yangi atamalar kiritish, atamalarning mazmunini o‘zgartirish noaniqliklar va 

anglashilmovchiliklarni keltirib chiqaradi. Bu sohada turg‘unlikka yo‘l qo‘yish, 

huquqiy atamalarning barqarorligi deb muvaffaqiyatsiz atamalarni saqlab qolish 

ham yaramaydi (masalan, «ijara» atamasi o‘rniga ma’lum vaqt «pudrat» ata-

masi qo‘llanib kelindi). Ijtimoiy munosabatlarni huquqiy tartibga solishdagi 

yangi tamoyillarni aks ettiruvchi, huquqiy hujjatlarda ilgari qo‘llanilmagan 

yangi atamalar ishlab chiqishni, avvalo, yuridik amaliyot talab qilishi kerak, 

shundan keyingina huquq fani ularni qabul qilishi lozim;

4) atamalarni qo‘llashda bir xillikni saqlab qolish zarur. Ayni bir tushun-

chani ifodalashda normativ hujjat matnida faqat bitta atamani qo‘llash lozim. 

Normativ hujjatlarga o‘zgartish va qo‘shimchalar kiritishda ham mana shu 

talabga rioya qilish kerak. Bir tushuncha barcha qonunchilik hujjatlarida ayni 

bir atama bilan ifodalansa, maqsadga muvofiq bo‘ladi. 

 

Yuridik texnika-normativ – huquqiy huj-

jatlar aniq, tushunarli va samarali bo‘lishini 

ta’minlash maqsadida ularni ishlab chiqish, 

rasmiylashtirish va tizimga solish qoidalari, 

vositalari va usullari majmui

1

.

1 

Теория государства и права/Под ред. В.М. Корельского и В.Д. Перевалова. – М., 1998. – 313-bet.