Toshkent «Adolat» 2018 davlat va huquq nazariyasi

VII bob. JAMIYATNING SIYOSIY TIZIMI VA DAVLAT

Siyosiy tizim 

tushunchasi va 

turlari

1-§.

---

147

VII bob.

 Jamiyatning siyosiy 

tizimi va davlat

batlar va aloqalar sohasi bilan bog‘liq. U muayyan siyosiy irodaning mahsuli 

sifatida vujudga keladi va bu irodaning amalga oshirilishiga safarbar etilgan 

vositalarning institutsiyaviy (tashkiliy-tuzilmaviy) rasmiylashgan shakli tar-

zida namoyon bo‘ladi. Siyosiy tizim kishilar o‘rtasidagi siyosiy munosabat-

larning barqaror shakli bo‘lib, uning yordamida jamiyat a’zolarining barchasiga 

nisbatan hokimiyat ta’siri amalga oshiriladi yoxud qat’iy irodaviy qaror qabul 

qilinadi

1

.

Tizimlilik jamiyatning tabiiy holati va mavjudligining zarur shartidir. 

Jamiyatning tarkibiy qismi iqtisodiy, ijtimoiy, madaniy, huquqiy va siyosiy 

tizim kabi ijtimoiy hodisalardan iboratdir. Siyosiy tizim ijtimoiy tizimning bir 

turi sifatida jamiyat hayotida muhim o‘rin tutadi.

Yuridik fanda uchraydigan, ijtimoiy tizimning turlari hisoblanadigan 

«huquq tizimi», «huquqiy tizim» va «siyosiy tizim» kabi o‘xshash tushuncha-

larni bir-biridan farqlash lozim.

«Huquq tizimi» – huquqning tarkibiy qismlari, ularning o‘zaro aloqador-

ligi, rivojlanish jarayonini tashkil etish usullari to‘g‘risidagi masaladir. Huquq 

tizimining tarkibiy elementlari huquq normalari, huquq institutlari va huquq 

sohalarining o‘zaro bog‘liq va aloqadorlikda bo‘lgan yig‘indisidir. «Huquqiy 

tizim» esa, muayyan makon va zamonda amal qilayotgan huquqiy hodisalar, 

huquqiy prinsiplar, institutlar, normalar va jarayonlarning bir butun mush-

tarakligi, o‘zaro chambarchas bog‘liqligi hamda aloqadorligi bo‘lib, ularning 

maqsadli harakatlanishi natijasida ijtimoiy munosabatlarning yuksak saviyada 

huquqiy tartibga solinishiga erishiladi. 

«Siyosiy tizim»ning mohiyatini anglab yetish uchun avvalo, «siyosat» va 

«sistema» (tizim) kabi iboralarning lug‘aviy hamda ilmiy ma’nosini aniqlash 

lozim.