Toshkent «Adolat» 2018 davlat va huquq nazariyasi

Huquqiy tartibot – huquqiy normalarni qo‘llash natijasida ijtimoiy 

munosabatlarning tartibga solinganligini o‘zida ifodalaydi. Ushbu tartibot qo-

nunlarning aniq amalga oshirilishi vositasida o‘rnatiladi. Bunda fuqarolar va 

tashkilotlarning huquqiy maqomi saqlanadi va ularning huquqiy layoqati 

qarshiliksiz amalga oshirilishi mumkin bo‘ladi.

Qonunlarsiz qonuniylik bo‘lmaganidek, huquqiy munosabatlarsiz huquqiy 

tartibot ham bo‘lishi mumkin emas. Shu bilan birga, huquqiy tartibot bilan 

huquqiy munosabatlarning yig‘indisini tenglashtirib bo‘lmaydi. Ma’lum guruh-

dagi ijtimoiy munosabatlarning huquq bilan tartibga solinishi huquqiy muno-

sabatlar yig‘indisini tashkil qiladi, ya’ni shu munosabat ishtirokchilari uchun 

qonunda aniq huquq va majburiyatlar ko‘rsatilgan bo‘ladi. 

Ammo huquqiy tartibot uchun bu yetarli emas, shu bois subyektiv 

huquqlarning amalga oshirilishi, yuridik majburiyatlarning qat’iy bajarilishini 

ta’minlovchi kafolatlar bo‘lishi zarur. Huquqiy tartibot huquq bo‘lgan joyda, 

huquq normalarining amalga oshirilishi ta’minlangan joyda mavjuddir. 

Jamoat tartibi – huquqiy normalarni amalga oshirishni va jamiyat tur-

mush qoidalarini (shu jumladan, axloq, odob va boshqa huquqiy bo‘lmagan 

ijtimoiy yurish-turish qoidalarini) hurmat qilishni talab etadi. Jamoat tartibini 

buzish faqat huquqiy normalarni emas, balki turmush qoidalarini hurmat qil-

maslik natijasida ham kelib chiqishi mumkin. Jamoat tartibi huquqiy tartibotga 

nisbatan keng ma’noni anglatadi.

Jamiyatda huquqiy tartibotning o‘rnatilishi va amalga oshirilishi muayyan 

rahbariy g‘oyalar, prinsiplar asosida amalga oshiriladi. Huquqiy tartibot 

prinsiplari 

qonuniylik, huquqiy tartibotning yagonaligi, iyerarxiyaga asoslan-

ganlik, adolatlilik, huquqiy tartibotning kafolatlanganligi, normativligi kabi-

lardan iborat.

Qonuniylik – davlat organlari, mansabdor shaxslar va fuqarolarning 

mavjud normativ-huquqiy hujjatlarga og‘ishmay amal qilishini anglatadi.

Qonuniylik – huquqiy davlat va fuqarolik jamiyatining shakllanishi va 

amal qilishi uchun zarur bo‘lgan prinsip, mezon, rejim bo‘lib, uning asosida 

barchaning qonun va sud oldida tengligi bo‘lib, barcha davlat va mahalliy or-

---