Toshkent «Adolat» 2018 davlat va huquq nazariyasi

321

XV bob.

 Huquq tizimi va qonunchilik tizimi.

Qonunchilikni tizimlashtirish

Mazkur huquq tarmog‘i tartibga soladigan munosabatlar mazmuni 

uchun taraflarning tengligi xosdir. Shu bois fuqarolik-huquqiy munosabatlarini 

tartibga solish usuli avtonom va dispozitiv xususiyatga ega. Ya’ni, qonunda 

belgilangan qoidalar doirasida shartnomada huquqiy munosabat ishtirokchilarining 

muayyan xatti-harakat variantlarini mustahkamlash va ularga asoslanib ish 

yuritish huquqining mavjudligidir.

Oila huquqi huquq tarmog‘i sifatida mazmunan fuqarolik huquqiga 

yaqin turadi. Ushbu huquq tarmog‘i oila-nikoh munosabatlari sohasidagi mul-

kiy va shaxsiy-nomulkiy munosabatlarni tartibga soladi. Uning normalari nikoh 

tuzish hamda uni bekor qilish, er-xotinlar, ota-onalar va bolalar o‘rtasidagi, 

shuningdek farzandlikka olish, vasiylik va xomiylikka oid munosabatlarni, oila 

a’zolarining mulkiy ahvoliga, ularning o‘zaro huquq va majburiyatlariga doir 

masalalarni tartibga soladi. O‘zbekiston Respublikasining Oila kodeksi oila 

huquqining asosiy normativ hujjati hisoblanadi. Bu huquq tarmog‘ining tartibga 

solish usuli taraflarning tengligiga asoslanadi va dispozitiv xususiyatga ega 

bo‘ladi.

Jinoyat huquqi yordamida davlat tomonidan qanday ijtimoiy xavfli xatti-

harakatning jinoyat deb hisoblanishi va uning uchun qanday jazo tayinlanishi 

belgilanadi. Jinoyat huquqi jinoyat sodir etgan shaxslarga nisbatan mutasaddi 

davlat organining vakolatlarini, jinoyatchilarni jinoiy javobgarlikka tortish asoslari 

va shartlarini, ularga nisbatan davlatning qoralov siyosati prinsiplarini, aniq 

jinoyatlar tarkibi va ularga tayinlanadigan jazolar tizimi hamda turlarini, ayb-

ning shakllarini, turlarini o‘z normalarida mustahkamlaydi.

Jinoyat huquqining bosh normativ hujjati – O‘zbekiston Respublikasining 

Jinoyat kodeksidir. Bu huquq tarmog‘ining ijtimoiy munosabatlarga ta’sir 

o‘tkazish usuli jamiyat uchun xavfli qilmish, harakat va harakatsizliklarni 

qat’iy man etish, davlat majburlovini amalga oshirishdan iboratdir.