Toshkent «Adolat» 2018 davlat va huquq nazariyasi

497

XXIV bob.

 Fuqarolik jamiyati 

va huquqiy davlat

Huquqiy davlat Konstitutsiyaning barqarorligini ham nazarda tutadi. Uni 

tez-tez o‘zgartirish, to‘ldirish va yangilash maqsadga muvofiq emas. Zero, bu 

holda u davlatning barqaror, uzoq muddatli xususiyatga ega Аsosiy qonuni 

bo‘lmay qoladi. Аgar konstitutsiya jamiyatning davlat darajasidagi xohish-iro-

dasini ifodalasa, uni o‘zgartirish, yangilash xususiy xohish-irodaga emas, balki 

konstitutsiyaga muvofiq amalga oshirilishi lozim. 

Qonuniylikni mustahkamlash – huquqiy davlatning bosh mezoni. 

O‘zbekiston Respublikasida qabul qilinuvchi barcha normativ – huquqiy huj-

jatlar O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasiga zid bo‘lishi mumkin 

emas. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Konstitutsiyaga mos bo‘lgan va 

O‘zbekiston Respublikasining butun hududida majburiy sanalgan farmon-

lar, qarorlar va farmoyishlar chiqaradi. O‘zbekiston Respublikasi Hukuma-

ti qarorlar va farmoyishlar qabul qiladi, ularning ijrosini ta’minlaydi. Ular 

O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi, qonunlari, Prezident farmon-

lariga asoslanadi va O‘zbekiston Respublikasining butun hududida ijro etish 

uchun majburiydir. Qonuniylik va huquqiy davlat – ko‘p jihatdan uzviy 

kategoriyalardir, biroq ular o‘rtasida farq bor. Qonuniylik huquq sohasidagi 

barcha subyektlarning qonunlarga so‘zsiz rioya etishlarini talab qiladi, huquqiy 

davlat esa, xuddi shunday talabni xalq hokimiyati funksiyalarini bajaruvchi 

davlat tuzilmalariga nisbatan ham qo‘yadi. Shu sababli huquqiy davlatchilik, 

eng avvalo, hokimiyat tuzilmalari, chunonchi, davlat hokimiyati, boshqaruv, 

sud va prokuratura organlari hamda ularning mansabdor shaxslari faoliyatida 

qonun ustuvorligini anglatadi. 

Huquqiy davlatda inson huquqlari poymol etilishiga yo‘l qo‘yilmaydi. 

Boz ustiga, huquqiy davlat bu huquqlarni amalga oshirishni qat’iy va izchil 

ta’minlashi va ularni himoya qilishi lozim. Shu munosabat bilan jamiyat va 

davlat hayotining turli jabhalarida huquqiy tenglik muammosi alohida ahamiyat 

kasb etadi. Uning yechimi davlat bunday tenglikni ta’minlovchi ishonchli kafo-

latlarni yaratishini nazarda tutadi.

Huquqiy davlatga xos bo‘lgan inson va fuqaro huquq va erkinliklari ro‘yxati 

xalqaro hujjatlarda ifodalangan. Bu, eng avvalo, BMT Bosh Аssambleyasi 

1948-yil 10-dekabrda qabul qilgan Inson huquqlari umumjahon deklaratsiyasi, 

1966-yil 16-dekabrda qabul qilgan «Iqtisodiy, ijtimoiy va madaniy huquqlar 

to‘g‘risidagi xalqaro Pakt» hamda «Fuqarolik va siyosiy huquqlar to‘g‘risidagi 

xalqaro Pakt» va boshqalardir.

Ko‘rsatilgan hujjatlarda e’lon qilingan huquq va erkinliklar ro‘yxati huquqiy 

davlatlarning konstitutsiyalarida mustahkamlab qo‘yilgan va kafolatlangan. 

Ularda shaxsni yuridik himoya qilishga alohida e’tibor beriladi. Ma’lumki, 

aybsizlik prezumpsiyasisiz shaxsni yuridik himoya qilishni ta’minlash mumkin 

32–18-8

---