Тошкент-2021 3 Январь 2021 7-қисм Тошкент январь 2021 йил. Тошкент: «Tadqiqot»

Kalit so‘zi: Texnologiya, adabiy ta’lim, hamkorlik, uch xil shakl, jamoa tarzida, guruh tarzida, 
individual tarzda.
o‘zbekiston respublikasida ta’lim-tarbiya jarayoni bilan bog‘liq o‘zgarishlar o‘zida ta’lim 
tizimini tubdan o‘zgartirish, uning mazmuniga milliy ruh singdirish, samarali an’anaviy uslu-
blarni saqlab qolgan xolda ilg‘or uslublarni yaratish va ularni amaliyotda qo‘llash kabi mas-
alalarni aks ettiradi. Bu yo‘nalish mazmun jihatidan kengayib, u ta’lim jarayonida o‘qitishning 
texnik vositalarini qo‘llash, ta’limni va o‘quv jarayonini maqsadga muvofiq tashkil etish asosida 
mazkur jarayonni individuallashtirishni nazarda tutadi. Pedagogik texnologiya deganda nima-
ni tushunamiz? Buning uchun, avvalo, texnologiya atamasini izohlash lozim. “Texnologiya” 
tushunchasi yunoncha “Texnos” (techne) va “logos” (logos) so‘zlaridan tashkil topgan bo‘lib, 
“hunar fani”ni o‘rganish degan ma’noni anglatadi. Bu tushuncha texnik taraqqiyot mazmunini 
ifodalashga xizmat qiluvchi tushuncha sifatida ilk marta 1872 yilda qo‘llanilgan. adabiy ta’lim 
bu inson tarbiyasining asosiy yo‘nalishlaridan biri bo‘lib, unda yangi pedagogik texnologiyalar-
dan foydalanish muhim ahamiyat kasb etadi. Badiiy adabiyotning inson ruhiyati hatto uning 
shaxsiyatining shakllanishi va rivojlanishidagi o‘rni beqiyosdir.adabiyot ta’limidan ko‘zlangan 
asosiy maqsad o‘quvchilarni badiiyatdan zavqlanishga, nutqini va mustaqil fikrlashini rivojlan-
tirish bilan birga o‘zligini anglashga o‘rgatish hamda o‘zgalar fikrini anglashga qaratiladi. ad-
abiyot darslarida hamkorlik texnalogiyasidan foydalanish bugungi kunda ta’lim samaradorligini 
oshiruvchi muhim omil hisoblanadi. hamkorlik pedagogikasi ХХ asrning 80-yillarida rivojla-
na boshladi va ta’limdagi ko‘pgina innovatsion jarayonlarni hayotga chorladi. Bu teхnologiya 
negizida taniqli rus va chet el pedagoglarining tajribasi yotadi. adabiyot darslarida hamkorlik 
pedagogikasining turli shakllaridan foydalanish mumkin. Jumladan, adabiyot darslarini jamoaviy 
tarzda ham, guruh tarzida va individual tarzda ham tashkil qilish mumkin. Ya’ni adabiy ta’limda 
shunday mavzular borki, uni butun bir sinf jamoasi tarzida o‘tilishi maqsadga muvofiqdir. Bunga 
biz nazariy bilimlarni beruvchi darslarni misol keltirishimiz mumkin. Masalan, yozuvchilarn-
ing hayoti va ijodiga oid ma’lumotlar yoki adabiy tushunchalarni yetkazishda o‘quvchilarning 
barchasini qamrab olishga harakat qilish muhimdir. Ma’lum badiiy asar tahlili yoki darsdagi 
bilimlarni mustahkamlash qismida aynan musobaqa shaklida guruhlarda ishlash yoki individual 
tarzda ijodiy ishlar, insholar o‘tkazish, turli baxs-munozaralarni tashkil qilish lozim bo‘ladi. 
hayotda bo‘lgani kabi o‘qish va o‘qitish jarayonida ham birgalikda qilingan faoliyat ko‘proq 
samara beradi. Birgalikdagi ta’lim pedagogik hamkorlik demakdir. 
hamkorlikdagi ta’limning odatdagi o‘qitish usulidan asosiy farqi shundaki, individual 
ta’limda har bir o‘quvchi faqat o‘zini biladi, atrofdagilar bilan ishi bo‘lmaydi. Bilimli o‘quvchi 
boshqalarning ham o‘zi kabi bo‘lishidan manfaatdor emas. hamkorlikdagi ta’limda esa guruhdagi 
har bir o‘quvchining to‘liq o‘zlashtirishi nafaqat uning o‘zi, balki guruh a’zolarining hammasi 
uchun ham katta ahamiyatga ega bo‘ladi. hamkorlikda amalga oshirilgan ta’lim nafaqat oson 
va qiziqarli, balki samarali hamdir. chunki ko‘pdan yaxshi, to‘g‘ri va yangi fikrlar ko‘p chiqishi 
mumkinligi isbot talab etilmaydigan haqiqat. qolaversa, hamkorlikdagi ta’lim o‘quvchilarning 
intellektual rivojiga ta’sir qilibgina qolmay, ularning ma’naviy o‘sishini ham tezlashtiradi. Zero, 
jamoachilik tuyg‘usi, bir-biriga yelkadoshlik hissi o‘quvchilarda ezgu axloqiy sifatlarning yuzaga 
kelishiga ham sabab bo‘ladi.adabiyot o‘qitishda hamkorlik texnologiyasini tatbiq etishda uch xil 
shakldagi mashg‘ulotlarni o‘tkazish lozim deb hisobladik: 

---

47