Тошкент-2021 3 Июнь 2021 10-қисм Тошкент май 2021 йил. Тошкент: «Tadqiqot»

Июнь 2021 10-қисм
Тошкент
айрим оилалардаги фарзандлар тарбиясига жиддий эътибор каратилмаётганлиги, уларнинг 
дунёқарашлари ва қизиқишларини туғри йуналтирилмаётганлиги ва бошқа бир қатор 
омиллар сабабдан хам умумтаълим мактаблари ўқувчилари орасидан иқтидорлиларни
аниқлаш, уларни ўқитиш, уларнинг қобилятларини ривожлантириш каби жараёнларнинг 
илмий асосларини ишлаб чиқиш долзарб муаммоларидан бирига айланди.
Иқтидорли ўқувчилар муаммоси билан хориж ва республикамизнинг қатор психолог 
ва педагог олимлари А.Н.Колмагоров, А.М.Матюшкин, В.А.Крутецкий, В.Л.Юркевич, 
И.Я.Каплунович, Б.М.Теплова, С.Б.Гипплюс, А.Анастази С.Л.Рубинштейн, В.И.Панов, 
Н.С.Лейтес, А.И.Савенков, У.Юлдошев, Р.Бокиев, Т.Т.Азралов, З.Йулдошев, А.Абдукодиров, 
Э.Гозиев, Б.Болтаев, Н.Касимова, С.Х.Сирожиддинов, З.Т.Нишонова ва бошқалар иш олиб 
борганлар. 
Ўсмирлик ва ўспиринлик ёшида ҳар турли ва кўпинча сўниб бораётган қизиқишлар 
ривожланаётган шахсда қобилиятларни намоён қилишда муҳим роль ўйнайди.
Ёшларни интеллектуал ижодий салоҳиятини ривожлантиришда хар бир педагог 
ўқувчиларнинг интеллектуал имконияларини максимал ишга солиш йўлини излаб топиши 
лозим. 
Фанларда ўзлаштира олмаган ўқувчиларни қобилиятсиз дейиш хато, ўқитувчининг 
биринчи галдаги вазифаси – ҳар бир ўқувчининг ёш ва психологик хусусиятини чуқур 
ўрганиш, унинг қизиқиши ва истакларини аниқлаш, уларни ҳисобга олган ҳолда педагогик 
чора-тадбирларни кўришдир. Иқтидорли истеъдодли ёшларимизни хар тамонлама куллаб 
кувватланмокда ва ўқувчиларимизнинг турли кўрик танловлар фаол иштирок килишлари, 
фан олимпиадалари, билимлар беллашувлари, ”Ёш китобхон” курик танловлари, “Заковат”, 
“Канститутция бахтимиз пойдевори”, “Сиз қонунни биласизми”, “Зулфия” ва бошқа 
тадбирларда вилоятимиз фахрли ўринларни қўлга киритиб келмоқда. Бундан ташқари 
вилоятимиз таълим муассасасиларида 9-11 синф ўқувчилари орасида иқтидорли ёшларни 
тақдирлаш ва рағбатлантириш бўйича Хоким стипендияси тайинлаш тўғрисида низом қабул 
қилинди. 
Мактабда иқтидорли истедодли ўқувчиларни аниклаш юзасидан ўтказилган бир катор 
методикалар жумладан: “ Кизикишлар харитаси” методикасида мактабда 9-11 синф 
ўқувчилари орасида 164 нафар ўқувчи иштирок килди. Натижалар тахлил килинганда 
мактабда ўқувчилар кайси фанларга купрок кизикишлари маълум булди. Тарих фанига 40 
нафар ўқувчи, кимё- биология фанига 41 нафар, математика-физика 26 нафар, чет-тилларига 
23 нафар, жисмоний тарбия ва спорт 25 нафар ўқувчилар, маиший хизмат сохасига 4 нафар, 
филология ва журналистикага 4 нафар, географияга 6 нафар кизикишлари аникланди. 
Бундан ташкари йил давомида яна кўплаб методикалар ўтказилади. “Ўқув мотивациясини” 
аниклаш, турли хил анкеталар, “Ўқувчилар аклий кобилиятларини диагностика килиш” 
методикалари бундан ташкари ўқувчиларда касб-хунарга йуналтириш борасида куплаб 
методикалар мавжуд ва ушбу методиккалар ёрдамида ўқувчилардаги кизикишлари, 
кобилиятлари, иқтидорини аниклашда катта ахамият касб этади. Мен нима демокчиман 
ўқувчиларнинг иқтидори, кобилиятлари ва кизикишларини ошириш асосан хар бир фан 
ўкитувчисининг уз фанини кай даражада мукаммал билишига, ўқувчиларга етказиб бера 
олиш ва ота-оналарнинг фарзандларининг келажагига бефарк бўлмасликларини истардим. 
Иқтидорли болаларни қобилият йўналишлари даражасини аниқлашда психологик хизмат 
самарадорлигини оширишга янада эътибор қаратишимиз лозим. 
1. Кузатиш
2. Сухбат жараёни орқали қизиқишларини ўрганиш
3. Ота-она билан сухбатлашиш, оилавий шароитини ўрганиш
4. Интелектни аниқлаш ҳамда психологик жараёнларни ўрганиш юзасидан тестлар 
методикалар ўтказиш
Иқтидорли болалар билан ишлаш уларни қизиқишини аниқлаш касб-хунарга йўналтириш 
юзасидан