Тошкент-2021 3 Июнь 2021 10-қисм Тошкент июнь 2021 йил. Тошкент: «Tadqiqot»

List of used literature
1. Apthorp, H. ’Effects of a supplemental vocabulary programme in third grade reading/lan-
guage arts.’ Journal of Educational Research, 100:2, 67-79. (2006) 
2. Beals,D.’Sources of support for learning words in conversation: evidence from mealtimes.’ 
Child Language, 24:673-694. (1997) 

---

57
Июнь 2021 10-қисм
Тошкент
SHARQ MUTAFAKKIRLARI ASARLARIDA KELTIRILGAN AXLOQIY 
QADRIYATLARNING TARBIYAVIY AHAMIYATI
Erdonova Maftuna Rajabovna
Navoiy viloyati Karmana tumaniga qarashli 20 - umumiy 
o‘rta ta’lim maktabi Tarbiya fani o‘qituvchisi
Annotatsiya:
maqolada ta‘lim ta’rbiya jarayonida sharq mutafakkirlarining asarlarida 
o‘qituvchi qiyofasi va kasbiy yetukligi masalalari muammolari va yechimlari ta’lim-tarbiya 
jarayonida o‘qituvchining roli alohida ahamiyatga ega ekanligi ta’lim jarayonida innovatsion 
usuldan foydalanish haqida ma’lumot berilgan.
Kalit so‘zlar:
ma’naviy-axloqiy metodikalar, ta’lim-tarbiya, konseptual, ruhiy, axloqli, odobli, 
intellektual, kasbiy salohiyat, metodlar.
Sharq mutafakkirlarining pedagogik fikrlari jahon pedagogikasi tarixiga qo‘shilgan ulkan his-
sadir. Ularning boy merosi pedagoglarning axloqiy qiyofasi va kasbiy etukligini takomillashtir-
ishda muhim asos bo‘lib xizmat qiladi. Mutafakkirlar tomonidan ilgari surilgan qarashlar inson, 
uni tarbiyalash, insonparvarlik g‘oyalarining mazmunini boyitish bilan birga barcha davrlar uchun 
birdek ahamiyatga ega ma’naviy-axloqiy Konsepsiyaning shakllanishin ta’minlaydi. Abu Nasr Fo-
robiy g‘arbu-sharqda Aristoteldan keyin Muallimi soniy deb tan olingan buyuk olimdir. U qomu-
siy olim bo‘lib juda ko‘plab sohalarga doir asarlar yozgan. Shuning bilan birgalikda ta’lim-tarbiya 
sohasiga ham o‘zining asarlarida alohida ahamiyat bergan. Forobiy yoshlarni o‘qitishning metod-
lari tasnifini ishlab chiqqan.Ularni nazariy va amaliy metodlarga ajratgan. Shu tariqa o‘qitishning 
hayoti, hamda kundalik faoliyati bilan bog‘liqligi g‘oyalarini olg‘a surgan. Mutafakkir o‘qitish-
ning tajriba ko‘rsatmali, induktiv, deduktiv, amaliy metodlariga alohida ahamiyat bergan. Barcha 
metodlarni o‘quvchining hayotiy tajribasiga, mantiqiy tafakkuriga tayangan holda birlashtirgan. 
O‘quv jarayonini tashkil etishga qo‘yiladigan talablarni ishlab chiqishda deduktiv metodni ustun 
qo‘yadi. 
O‘quvchilarga materialni tushunitirishda nimalarga alohida ahamiyat berish haqida eng muhim 
narsalarni fanga ishonchli bilimlar beradigan va shubhalantirmaydigan dalillar bilan yoritish va 
boshqalar ilmi bo‘yicha o‘qituvchilar uchun qimmatli bo‘lgan tavsiyalarni bayon qilgan.
Forobiy matematika fani misollari asosida o‘qitishning ilmiylik, ko‘rsatmalilik, tushunarlilik 
va izchillik prinsiplarini ishlab chiqqan. Bilish jarayonining va fandagi bilim shakllarining mo-
hiyatini yoritdi. Olim bilish jarayonini tashkil etish masalalari bo‘yicha ancha tavsiyalarni ishlab 
chiqqan. Uning fikricha o‘quvchilarga turli bilimlar berish bilan birga o‘zlari mustaqil holda bilim 
olish yo‘llarini ko‘rsatish, ularni bilimlarning zarurligiga ishontirish kerak deydi. Forobiy bolan-
ing fe’l-atvoriga qarab tarbiya jarayonida “qattiq” va “yumshoq” usullardan foydalanish kerak deb 
uqtiradi.Agar bola o‘qish va o‘rganishga moyil bo‘lsa yumshoq usul. Tarbiyalanuvchi o‘zboshim-
cha, itoatsiz va yalqov bo‘lsa, qattiq usul qo‘llanish lozim degan. Mutafakkir ta’lim-tarbiya jaray-
onida o‘qituvchining roli alohida ahamiyatga ega ekanligini uqtiradi.