Тошкент-2021 3 Апрель 2021 7-қисм Тошкент апрель 2021 йил. Тошкент: «Tadqiqot»

Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati:
1. Maktab darsliklari Toshkent 2018

---

20
Апрель 2021 7-қисм
Тошкент
ONA TILI FANINING O’QUVCHILARNI NUTQINI O’STIRISHDAGI O’RNI
Shomurotov Shuhrat Mustafoyevich
Navoiy viloyati, Qiziltepa tumani, 
24-maktab ona tili va adabiyot o‘qituvchisi
Annotatsiya
: Ushbu maqolada Ona tili va adabiyot fanining o‘quvchilar nutqini to‘g‘ri 
shakllanishidagi o‘rni to‘g‘risida so‘z boradi.
Kalit so‘zlar:
nutq, nutqiy rivojlanish, adabiy til, shevalar, munozara.
Inson uchun nutq bu uning butun turmush tarzi va hayoti bilan bog‘liq bo‘lgan ajralmas qism 
hisoblanadi. Nutq insonning ichki olamini ochib bera oladigan yagona yo‘l hisoblanadi. Inson 
butun umri davomida o‘z nutqini takomillashtirib boradi. U tilimizning boy imkoniyatlaridan 
unumli foydalanish orqali nutqning go‘zal, ifodali bo‘lishiga yordam beradi. O‘quvchilar nutqini 
rivojlantirishda quyidagi jihatlarga e’tiborli bo‘lishi lozim. Birinchidan, o‘quvchi nutqida fikrning 
mantiqan to‘g‘ri, aniq va izchil bo‘lishidir. Nutqda har bir fikr mantiqan asoslangan bo‘lsagina, 
uning ta’sirchanligi ortadi. Bu har bir o‘quvchidan narsa, voqea-hodisaga sinchkovlik bilan qarash, 
ularning har biriga to‘g‘ri baho bera olish, shu yo‘l bilan nutqni muntazam va izchil qurish, uni 
isbotlay bilishni talab etadi. Nutqning mantiqan to‘g‘riligi fikrlarning aniq va bir-biriga izchil 
bog‘langanligi, mavzudan chetga chiqmaslik, hukm va xulosalar asosli bo‘lishi lozim.Ikkinchidan, 
nutqning ohangdorligi. Ohang o‘quvchi nutqining ta’sirchanligini oshirish vositasi hisoblanadi. 
Shuning uchun she’riy asarlar, nasriy parchalarni ohangdorlikka amal qilgan holda o‘qiy olish ham 
o‘quvchi nutqini rivojlantirishga xizmat qiladi. U ohang yordamida nutqni sintagmalarga bo‘ladi, 
mantiqiy urg‘uni ham o‘rinli qo‘llaydi. Uchinchidan, nutqning soddaligi va sofligi. Sodda nutq, 
avvalo, tushunarli bo‘ladi. Nutqning tushunarli bo‘lishi bir tomondan, fikrni lo‘nda, aniq bayon 
qilish, tushunarli bo‘lmagan g‘aliz jumlalardan saqlanishda namoyon bo‘lsa, ikkinchi tomondan, 
tinglovchining tayyorgarlik darajasiga ham bog‘liq. Demak, o‘quvchi fikrni ham sodda, ravon 
bayon qilishi, ham o‘zgalar fikri mohiyatini anglab, uni tushunish imkoniyatiga ega bo‘lishi kerak. 
Nutqning sofligi, avvalo, uning tozaligi demakdir. Nutqni bunday so‘zlardan tozalab borish, fikrni 
sof adabiy tilda, uning boy imkoniyatlaridan foydalanib bayon qilish ona tili fani o‘qituvchisining 
asosiy vazifasi bo‘lmog‘i lozirivojlangan nutqqa faqat shularning hammasiga amal qilish orqali 
erishadi. Bu talablarga doimiy va qat’iy amal qilinsagina nutqni o‘stirish, rivojlantirish samarali 
kechadi.