Тошкент-2021 3 Апрель 2021 10-қисм Тошкент апрель 2021 йил. Тошкент: «Tadqiqot»

Использованная литература: 
1. Джудит С.Райкус, Рональд С.Хьюз Социально-психологическая помощь семьям и 
детям групп риска. Том 2.- М.: Питер Пресс, 2009.-281с. 
Организация работы по профилактике несчастных случаев и жестокого обращения с 
детьми. Электронный ресурс. Материалы сайта https://detsad45.odinedu.ru/bezopasnost.- 
Дата обращения: 8.02.2021г 
2. Раннее
выявление жестокого обращения с
детьми
в
семьях: методическое пособие /Авторы – составители: Матвиенко М.В., Ушкачёв П.А.Псков, 
2014.-101с. 
3. Технологии социальной работы с различными группами населения: Учебное пособие 
/ Под ред. проф. П.Д. Павленка.- М.: ИНФРА-М, 2009. - 272с. 

---

158
Апрель 2021 10-қисм
Тошкент
БАЛА ТӘРБИЯСЫНДА СӨЙЛЕЎ МӘДЕНИЯТЫНЫҢ ОРНЫ
Досжанов Исламбек Дарьябаевич
Сулайманова Айман Тугелбаевна
Нөкис қалалық 34-санлы мектеп педагог-тәрбияшылары
Телефон:[phone]
Аннотация:
Бул мақалада жәмийетте, соның ишинде оқыўшы жаслар арасында тилдиң 
тазалығын сақлаў ҳәм оларды жетилистириў усыллары мағлыўмат берилген. 
Тирек сөзлер: 
тил
,
әдебий тил, сөйлеў тили, сөйлеў мәденияты, руўхый ағартыўшылық 
реформалар, тилдиң тазалығы, атама. 
Сөйлеў мәденияты жәмийеттиң мәдений раўажланыўының, миллетиң руўхый 
жетискенликлериниң әҳмийетли белгиси болып саналады. Елимизде руўхый ағартыўшылық 
реформалар – мәмлекетлик сиясаттың баслы бағдары деп жәрияланған бүгинги күнде 
сөйлеў мәденияты мәселелери ҳәр қашанғыдан да актуаль есапланады. Республикамыз-
да мәмлекетлик тил ҳаққындағы нызам, билимлендириў ҳаққындағы нызамда, «Кадрлар 
таярлаўдың миллий бағдарламасы» ҳәм басқа да ҳүжжетлерде руўхый ағартыўшылық, 
тәрбия, тил мәселелерине айрықша итибар берилген.
Тил жәмийет ушын хызмет еткенликтен сол жәмийеттиң раўажланыўы менен бирге 
раўажланады. Жәмийетте болған өзгерислер, жаңалықлар тилде өз көринисин табады. Бирақ 
жәмийет өзине тән раўажланыў нызамларына, ал тил өзине тән раўажланыў нызамларына 
ийе болады [1.5]. Халықлардың бир-бири менен сиясий, мәдений ҳәм экономикалық қарым-
қатнасы нәтийжесинде бир тилден екинши тилге сөзлер аўысып, сөзлик қурам байып, 
раўажланып барады. 
Тилдиң тазалығын сақлаў тек ғана тилшилер, оқытыўшылар ушын ғана емес улыўма 
өзин усы миллеттиң перзенти деп билген ҳәр бир инсанның ҳәр күнги ўазыйпасы болыў 
керек. Сондай ғана өсип киятырған жас әўлад миллий мақтанышымызды сезетуғын, түрли 
мәнаўий топылыслар тәсирине түспейтуғын инсанлар болып жетилиседи.
«Ана тили концепциясы»нда ана тилиниң тийкарғы мақсети оқыўшыларда дөретиўшилик, 
еркин пикирлеў, сөйлеў шараятына қолайлы рәўиште тилдиң аўызеки ҳәм жазба формаларын 
қәлиплестириў ҳәм раўажландырыўдан ибарат. Деген менен тилимиздиң тазалығына кесент 
берип атырған айырым ҳалатларда ушырасады. Қандай да бир объектке ат бериў әпиўайы 
ис емес. Ҳәр қандай жағдайда да ат қойыў мәселесине бир тәреплеме ҳәм үстиртин қараўға 
болмайды. Тилекке қарсы, ҳәзирги дәўирде халқымыз арасында асханалардың, дүкәнлардың 
атамалары ерси қойылғанлығының гүўасымыз. 
Ат қойыўдан алдын жақсырақ ойланып, жәмийетшиликтиң, тилшилердиң, 
социологлардың пикирлерин тыңлап көриў керек.
Ана тилимизде таза сөйлемеў тек аўызеки түрде емес, ал жазыўда да көзге тасланады. 
Мекеме атларының жазылыўында, плакатларда ҳәр қыйлы стиллик ҳәм имла қәтелерине 
жол қойылған. Бундай қәтеликлерди көрген, өсип киятырған өспирим жаслар, әсиресе 
мектеп оқыўшылары оларды дурыс деп ойлап, өз сөз байлығына солайынша киргизеди.
Тилимиздиң тазалығының бузылыўы халық айнасы болған газета-журналларда да көзге 
тасланады. Мысалы: Ата-анасы мудамы қоллап-қуўатлап турған балалардың өз-өзине 
исениши жоқары болады. («Саза», 2012, №3, 6-бет). Бул жерде автор өзбек тилиндеги 
«ишонч» сөзин «исениш» деп қолланған болыўы мүмкин. Қарақалпақ тилинде «исеним» 
түринде жумсалады.
Бундай қәтелердиң көп ушырасыўы жәмийеттеги адамлардың, әсиресе оқыўшы 
жаслардың сөйлеў мәдениятына тиккелей тәсир етеди. Себеби келешегимиз болған жас 
әўладлар өз ана тилинен нәр алып, өсип раўажланады. Сонлықтан да, пикирлеў процесинде, 
жәмийетлик, руўхый-ағартыўшылық жумысларында тилимизге кирип келген түрли 
терминлерден, сөзлерден өз орнында қолланыўымыз керек.