Тошкент 2020 Ўбекистон республикаси олий ва ўрта махсус


Асбобнинг тузилиши ва иш услуби



Download 5,33 Mb.
bet14/35
Sana25.02.2022
Hajmi5,33 Mb.
#309931
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   35
Bog'liq
ФИЗИКА ЛАБОРАТОРИЯ 2020-2021 11

Асбобнинг тузилиши ва иш услуби




Қурилма ҳаво билан тўлдирилган 20-30 литр ҳажмли В шиша балондан иборат (22-расм). Резина найча ёрдамида балонга сувли U симон М манометр уланган. Манометрнинг
тирсаклардаги ҳавонинг ҳажмини баллонинг ҳажмига нисбатан назарга олмаса ҳам бўлади. Баллонга K1 жумрак орқали Н қўл насоси уланган бўлиб, унинг ёрдамида баллонга ҳаво ҳайдалади. К2 жумрак эса баллондаги газни ташқи атмосферадан ажратиб туради. К1 жумрак очилса, баллон ичидаги босим атмосфера босими P0 билан тенглашади. Бу холда, баллон 22-расм
ичидаги m массали газ P0,V0 ва T0 параметрлар билан характерланади. Бунда Т0-ташқи муҳит (хона) ҳарорати. Агар K1 жумракни очиб ( K2 берк) баллонга Н насос ёрдамида m массали ҳаво ҳайдасак, баллон ичидаги газ (ҳаво) нинг босми ортади. Шу билан бирга баллонга ҳаво тез ҳайдалиши натижасида, адиабатик сиқилиш содир бўлиб, ундаги ҳавонинг ҳарорати ташқи муҳит (хона) ҳарорати T0 га нисбатан бирор Т гача (Т>Т0) ортади. Лекин, вақт ўтиши билан идишдаги ҳавонинг ҳарорати Т иссиқлик алмашинуви натижасида хона ҳарорати Т0 га тенглашгунча аста секин камайиб боради. Унга мос равишда идишдаги ҳавонинг босими ҳам камайиб боради. Ниҳоят идишдаги ҳавонинг ҳарорати Т хона ҳарорати Т0 га тенг бўлгандагина, ортиқча босимни ифодаловчи манометр сатҳларининг фарқи аниқ h қийматга эришади. Баллондаги (m0+m массали газнинг бу биринчи ҳолати Т0 ва P1 параметрлар билан харктерланади. (1 холат: Т0 , Р1) Атмосфера босими P0 бўлса, баллондаги газнинг босими Р1 қуйидагига тенг бўлади.
(25)
бунда Р0 - мм сув устунида ифодаланган атмосфера босими, h-мм сув устунида ифодаланган идишдаги ортиқча босим.
Агар жумрак K2 тез очилса, идишдаги ҳавонинг босими Р1 ташқи босим Р0 га тенглашгунча идишдаги газ адиабатик равишда кенгайиб боради, натижада идишдаги ҳаво Т2 гача совийди. (Жумрак очилганда идишдан ҳавони m массали бир қисми чиқиб кетади, қолган ҳавонинг m0 массали қисми кенгайиб идишнинг бутун V0 ҳажмини эгаллайди).
Бу ҳолат газнинг иккинчи ҳолатидир (2 холат: P0,T2) K2-жумрак очилган захоти ( Р1= Р0) қайтадан беркитилса, баллондаги m0 массали газ ташқи муҳит билан иссиқлик алмашиниш натижасида изохорик равишда (V0=const) исий бошлайди. Газ ҳарорати ортиши билан босим ҳам ортиб боради ва ниҳоят газнинг ҳарорати ташқи Т0 ҳарорати билан тенглашганда босимнинг ортиши тўхтайди. Бу ҳолат газнинг учинчи ҳолати бўлади. (3 ҳолат: Р20) Бунда баллондаги ҳавонинг босими қуйидагига тенг бўлади.
(26)
h1- мм сув устунида ифодаланган идишдаги ортиқча босим.
Шундай қилиб: газнинг 1 ҳолатдан 2 ҳолатга ўтиши, адиабатик жараёндан иборат бўлганлиги учун Пуассон тенгламасининг (25) куринишини қуйидагича ёзиш мумкин:
ёки (27)
Газ 2 ҳолатдан 3 ҳолатга изохорик - ўзгармас ҳажмда ўтганлиги учун Ген-Люсакк қонунига биноан қуйидагини ёзамиз:
ёки (28)
(26) тенгликни  даражагача кўтариб, (28) ифода билан таққосласак, қуйидаги тенгликка эга бўламиз:
(29)
(29) тенгламага (25) ва (26) лардан P1 ва P2 ларни олиб келиб қўйсак қуйидаги тенгламани ҳосил қиламиз.
ёки (30)
бу тенгламада h/P0 ва h1/P0 лар бирдан жуда кичик бўлганлиги учун, тенгламани Ньютон биноми бўйича ёйиб, иккита биринчи ҳадлари билан чегаралансак, қуйидаги ифодага эга бўламиз:
ёки (31)
(31) дан  ни топсак y қуйидаги кўринишда бўлади:
(32)
(32) формула асосий формула бўлиб: ундан газ иссиқлик сиғимлари нисбати  топилади.



Download 5,33 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   35




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish