Тошкент 2007 Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги томонидан ўқув қўлланма сифатида тавсия этилган

Альбрехт Дюрер (1471-1528)

Даврнинг мураккаб тарихий мазмуни, унинг ғоявий ютуқлари буюк немис рассоми А.Дюрер ижодида ўзининг чуқур ифодасини топди. У ўз ижодида немис санъатида эришилган ютуқларга таяниб, унинг янги реалистик йўлини бошлаб берди. Дюрер Нюрнбергда заргар оиласида дунёга келди. У ўз отасидан заргарлик санъати асосларини эгаллади, кейин таниқли маҳаллий рассом Вольгемут устахонасида тўрт йил (1486-1490) мобайнида ўз билимини оширади.

Дюрер портрет санъатига ҳам қизиқиб қаради. Портретларида қайноқ қалбли, куч-қудратга тўла, шижоатли замондошлари образини яратди. Дюрер ижодида ёғоч ва металлдан гравюра ишлаш санъати муҳим ўринни эгаллайди. У ўз гравюраларида анъанавий диний мавзуларни ўз замонаси-нинг руҳи ва мазмуни билан бойита олди. “Апокалипсис” (1498) деб номланган машҳур ксилография асарлари туркуми шу йилларда Германия ҳаётида ҳукм сурган чўчиш, иккиланиш ва курашиш кайфияти билан суғорилган ва замондошлари томонидан ўзларининг кайфият ва орзу-интилишлари ифодаси сифатида қабул қилинган эди. 1500 йиллар Дюрер ижодида бурилиш даври бўлди. Илк асарларига хос бўлган ҳаяжонли ва безовталик кайфияти ўрнини хотиржамлик ва мутаносиблик эгаллай бошлади. Эндиликда у назарий масалалар билан ҳам шуғуллана бошлади. Идеал инсон гавда ва юзининг нисбатларини топиш, уни аниқ геометрик конструкция асосида ишлаб чиқишга интилиш, фазовий кенгликни кўрсатиш ва чизиқли перспектива илмига қизиқиш кўрина бошлади. Рассомнинг бу изланишлари унинг рангтасвирларида яққол сезилади.
Дюрернинг Венецияда бўлиши (1506-1507) эса унинг палитрасини бирмунча бойитди. У ўз асарларида нур ва ранг масалаларига эътибор бера бошлади. Мойбўёқ техникасида самарали меҳнат қилди. Рассом ижодида содир бўлган бу ўзгаришлар унинг Венециядан қайтгандан кейин ишлаган “Одам Ато ва Момо Ҳаво”, “Биби Марямнинг ғойиб бўлиши” каби асарларида кўринади. Рассом қайтадан гравюрага мурожаат қилиб, қатор нодир намуналарни (“Авлиё Иероним” (1514), “Отлиқ, ажал ва аждаҳо” (1514), “Меланхолия” (1514) каби) яратади. Дюрер сўнгги йиллардаги ижодида портретга кўпроқ эътибор беради. Бу даврда рассом қалам ва бўёқда қатор портретлар ишлаган.



Дюрер. «Автопортрет».