Тошкент 2007 Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги томонидан ўқув қўлланма сифатида тавсия этилган

Инсон қоматини яланғоч ҳолатини ранглавҳаси.

Инсон ранглавҳасини тасвирлашда ҳам тасвирий санъатнинг бошқа жанрлардаги каби методик жараён талаб этилади. Яъни, шакл конструкцияси, ранг уйғунлигини аниқлаш, характерини топиш, рангда ва тусда, тасвирни яхлитликда ифодалашдир.

Одам қоматини тасвирлашда унинг анатомиясини чуқур таҳлил этиб, ички психологик ҳолатини кўрсата билиш, рангда яхлит ҳолатда якунлаш вазифаси юклатилади. Талаба инсон қоматини тасвирлашда унинг ранг характеристикаси ҳамда атроф муҳит билан ёритилиш ҳолатларини ҳаққоний акс эттириши муҳимдир.
Машғулотнинг асосий методик аҳамияти шундаки, қомат ва фондаги йирик тус муносабатларини аниқлашга қаратилган.
Одатда талабалар фонни алоҳида ёзишади, бунинг натижасида ишни тус жиҳатдан қаралганда тасвирда яхлитликка эришиб бўлмайди. Натурани кўр-кўрона кўчириш ишни муваффақиятсизликка олиб келади. Шунинг учун тасвирлашда тўғри йўлни танлаш, методик кетма-кетликда ишни давом эттириш муҳимдир.
Бу каби машғулотлар тасвирий санъат сир-асрорларини пухта ўрганишда муҳим ва зарур босқичдир. Маълумки, инсон қомати устида иш олиб бораётган мутахассис рассом дастлаб моделнинг силуэтини фонга нисбатан топиб, сўнгра майда деталларга ишлов беради ҳамда рефлекс, ярим соя, шахсий сояларни кўрсатади. Шунинг учун тасвирлашда йирик тус муносабатларини кўриш ва тўғри ифодалаш ҳамда майда деталларга ўтиш керак.


Ўқув вазифа. Эркак қиёфачи. акв.

Вазифани муваффақиятли чиқиши қўйилмани тўғри яхлит кўришга эришиш билан етишиш мумкин.

Қоматнинг соя қисми фонга нисбатан белгилаб олингач, унинг конструкцияси, характерига эътиборни кучайтириб катта шаклни аниқлашга ўтилади. Шакл бир қанча текисликлардан ташкил топган бўлади ва уни ҳажм деб тушуниш керак. Мана шу ҳар бир майда текислик ўз тусига эга. Ҳажмли шаклни ифодалаш учун текисликлар чегарасини силлиқлаш шарт эмас. Ҳар бир текисликни бўлакларга бўлиб ишлов бериш мақсадга мувофиқдир. Юз бўлаклари — кўз, бурун, лаб ва ҳоказолар — дастлаб йирик текисликларда яхлит шаклда тасвирланиб, сўнгра тус муносабатлари ҳал этилади.
Ёруғ-соя муносабатларида талабалар жиддий хатоликларга йўл қўядилар. Чунки уларга ҳар бирини «алоҳида кўриш» сабаб бўлади. Шунинг учун тасвирлашда тез-тез таққослаш, натурани яхлит кўришни ўрганиш лозим. Яхлитлаш ишнинг якуний босқичи ҳисобланади.
Ишнинг сўнгги босқичида натурага яхлит қараш керак. Натурада қайси бўлак кўзга яққол кўриниб, қайси бўлаги фон билан бирлашиб кетаётганини яна бир карра кўздан кечирилади. Ниҳоят, тасвирнинг баъзи жойларини кучайтириб, айрим жойларини умумлаштириб соядаги шаклни сояга, ёруғликдаги шаклни ёруғга бўйсундирган ҳолда энг ёруғ ва энг тўқ жойларини белгилаш зарур.
Кийимларни эркинроқ, қўлларга катта эътибор бериб ишлаш, асосий диққатни композиция маркази ҳисобланган асосий тасвирга бўйсундирилади.