Тошбоев Ш. О. 17 Болалар анестезиологияси

Ксенонли 
наркоз 
(Хе). 
Ксеноннинг 
минимал 
альвеоляр 
концентрацияси турли манбаалар маълумотларига кўра 50-71% ни ташкил 
қилади, шунинг учун N
2
O дан фарқли равишда наркознинг хирургик 
босқичига (III
1
ва III
2
) ксенонли моноанестзия шароитида эришиш мумкин. 
Ксенон организмга кислородли аралашма тарзида Хе/О
2
3:1 нисбатда
ингаляцион усул билан юборилади. Хамма наркоз аппаратлари ҳам Хе 
учун ротаметрлар билан таъминланмагани учун ксенон-кислородли нафас
аралашмасини N
2
O учун мўлжалланган ротаметрларда шакллантирилади 
(бунинг учун махсус жадваллардан фойдаланилади
 
топиш керак
). 
Ксенон билан наркозга кириш бир текисда, қулай ва анестетикнинг 
қондаги эрувчанлиги ўта пастлиги туфайли шиддатли кечади. Даставвал 5-
7 дақиқа давомида денитрогенизация ўтказилади, сўнгра ксенон юбориш 
бошланади. 3:1 нисбатдаги ксенон-кислород ингаляциясининг 2-
дақиқасига келиб парестезия, бош айланиши, “маст” лик сезгиси намоѐн 
бўлса, 3-дақиқага келиб бир оз психомотор қўзғалишли эйфория, 4-
дақиқада амнезия ва аналгезия юз беради, ва ниҳоят 5-дақиқада хирургик 

---

64 
босқичнинг биринчи даражаси юзага келади. Наркозни чуқурлаштириш 
учун амалга оширилган ҳар қандай уриниш (масалан Хе/О
2
нисбатин 4:1 
гача кўтариш) шубхасиз гипоксияга олиб келади, шунинг учун унинг 
нисбатини ўзгартириш мақсадга мувофиқ эмас. Ксенон N
2
O нисбатан 
кучли анестетик ва аналгетик хисобланади, унинг ингаляцияси оз 
миқдорда миорелаксацияни таъминлай олади, шунинг учун хиругик 
босқичнинг 1 ва 2 даражаларида кам инвазив операцияларни (чуррани 
кесиш ва б.) моноанестезия тарзида амалга ошириш мумкин. Гемодинамик 
кўрсаткичлар ўзгаришсиз, турғун холатда бўлади, фақат бир оз нафас 
депрессияси кузатилиши мумкин. Ксенон таннархининг анча юқори 
бўлганлиги сабабли, унинг сарфини камайтириш мақсадида анестезияни 
қувватлаб туриш минимал газ оқимли (0,5 л/дақиқа ярим ѐпиқ нафас 
контури ѐрдамида ѐки ѐпиқ контурда амалга оширилади. 
Наркоздан чиқиш шиддатли равишда тез: Хе юборилиш 
тўхтатилгандан сўнг 2-3 дақиқа ўтиб бемор атроф-мухитга тўлақонли ва 
мутаносиб реакцияга эга бўлган холда тўлиқ хушига келади, 4-5 дақиқа 
ўтиб эса ксенон организмдан ўпкалар орқали тўлиқ чиқиб кетади. N
2
O 
каби ксенон хам альвеоляр бўшлиқни тез қамраб олади ва диффузион 
кгипоксияга сабаб бўлиши мумкин. Ушбу холатни олдини олиш учун Хе 
юбориш тўхтатилгандан сўнг 4-5 дақиқа давомида тоза кислород билан 
ингаляция ўтказиш лозим. 
Ксенон билан мононаркоз ўтказиш имконияти бўлса-да, у ҳам 
бошқаришни қулайлаштириш мақсадида N
2
O каби кўп компонентли 
наркознинг таркибий қисми сифатида ишлатилади. Шундай қилиб, 
ксенонли анестезиянинг афзалликлари бўлиб ксеноннинг организмда 
умуман биотрансформацияга учрамаслиги, тез, қулай индукция ва 
уйғонишни таъминлай олиши, анестезия чуқурлигини бошқарш осонлиги 
ва 
токсик 
реакцияларнинг 
йўқлиги 
хисобланади. 
Ксеноннинг 
камчиликлари эса унинг қимматлиги ва рециклинг (нафас йўллари орқали 

---

65 
чиқарилган газн тутиб қолиб, қайта фойдаланиш) учун қўшимча 
ускуналарни талаб қилинишидир.