Tosh kent davlat a g r ar universiteti ozbekjlston r espublik asi fanlar akadem iyasi z o o L o g iy a in st it u t I

Parazitlarni fiksatsiya qilish
Parazitlami fiksatsiya qilish ulami morfologik jihatdan 
o ‘rganish va sistematik nuqtayi nazardan 
qaysi 
taksonga
208

---

mansubligini aniqlash uchun zarur hisoblanadi. Fiksator - bu 
parazitlarni yoki boshqa hayvonlami, ular tanasining ma’lum 
qismlarini yoki jarohatlangan organlar parchalarini fiksatsiya qilish 
uchun ishlatiladigan maxsus suyuqlik hisoblanadi. Fiksatsiya 
qilishdan asosiy maqsad yuqoridagi obyektlarning morfologik 
tuzilishi va kimyoviy tarkibini saqlash hisoblanadi. Shunda bu 
obyektlarni keyinchalik morfologik, anatomik, gistologik yoki 
sitologik metodlar asosida tekshirish imkoniyati tug‘iladi. Fiksatsiya 
parazitlarga ta’sir ko'rsatadi, shuning uchun ham parazitlarning har 
xil sistematik guruhlari uchun turlicha fiksatorlar ishlatiladi.
Aksariyat 
ko'p 
hujayrali 
organizmlami 
(trematodalar 
metaserkariyalaridan tashqari) fiksatsiya qilishda eng oddiy va qulay 
fiksator 70-75 foizli etil spirti hisoblanadi. Nematodalarni fiksatsiya 
qilish uchun 3-10 foizli formalin yoki Barbagallo suyuqligi 
(fiziologik eritmada 3 foizli formalin eritmasi) ishlatiladi. Kichik va 
o ‘rtacha hajmdagi monogeniyalarni fiksatsiya qilishda ikki xil usul 
tavsiya etiladi: yoki 4 foizli formalinda yoki Myuller suyuqligida 
(2,5 g kaliy bixromat, 1 g nordon oltingugurtli natriy, 100 sm3 
distillangan suv) fiksatsiya qilinadi. Yirik monogeniyalar Van Kliv 
fiksatori (85 qism 85 gradusli etil spirti, 10 qism 40 foizli formalin,
5 qism muzli uksus kislotasi) bilan fiksasiya qilinadi.
Parazitlarning anatomo-gistologik tuziiishini o‘rganish uchun 
(buning uchun yupqa qirqimiar iayyorlash ko'zda tutiladi) turli xil 
maxsus fiksatorlar, shu jumladan Buen, Senker-formol qoilaniladi.
Metaserkariyalar uchun nordon sirka karmin bilan fiksatsiya 
qilish va bo‘yash usuli ishlab chiqilgan. Bu modda bir vaqtning 
o‘zida ham fiksatorlik, ham bo'yovchilik xususiyatini o ‘zida 
saqlaydi. U quyidagicha tayyorlanadi: 45 sm3 muzli sirka kislotasi 
55 sm3 distillangan suvda aralashtiriladi va 3-4 g maydalangan 
karmin sepiladi. Aralashma to‘yingan eritma hosil bo'Iguncha bir 
soat davomida past olovda qaynatiladi. Keyin sovitiladi va filtrdan 
o ‘tkaziladi. Ishchi eritmani tayyorlab olish uchun bir hajmdagi 
bo'yoq ikki hajmdagi 45 foizli sirka kislotasi bilan aralashtiriladi.
209

---

Fiksatsiyadan keyin 
parazitlarni 
o ‘rganish 
va aniqlash 
o‘tkaziladi. Buning uchun total preparatlar, alohida fiksatsiyalangan 
obyektlardan - bir necha mikroskopik qirqimlar tayyorlanadi. 
Ba’zan 
oldindan 
fiksatsiya 
qilinmagan 
tirik 
parazltlardan 
foydalanish zaruriyati tug‘iladi. Bu holatda vaqtinchalik preparatlar 
bilan ishlanadi.