To‘plami toshkent

2. Elektr sig‘imi.

Agarda qandaydir jismni elektr bilan zaryadlab, keyin unga elektr zaryadi qo‘shilsa, u holda bu jismda elektr miqdori ortib borgan sari, uning elektr potensiali ortib boradi. Har xil kattalikdagi ikki sharnii bir xil miqdordagi elektr bilan har xil potensialda zaryadlash mumkin. Bunday sharlarning potensiallari
bir xil bo‘lishi uchun kichik sharga kam miqdorda, katta sharga esa ko‘p miqdorda elektr berish kerak. Bu har xil sig‘imli idishlarga suyuqlik quyishga o‘xshash,ikkita har xil idishda sathi bir xil bo‘lishi uchun ularga har xil miqdorda suyuqlik quyish kerak. Idishlarning hajmi ularning sig‘imini bildiradi. Jismlarning har xil miqdordagi elektr zaryadlarni yig‘ishi ularning elektr sig‘imi bo‘ladi. Shunday qilib, elektr sig‘im - bu jismlarning potensialini ma‘lum darajagacha oshirganda, uning elektr zaryadlari to‘plash qobiliyatidir. Agarda jismning qanday darajagacha zaryadlangan kuchlanishi va elektr zaryadi miqdori ma‘lum bo‘lsa, u holda jismning sig‘imini quyidagi formula bo‘yicha aniqlanadi:
Q C = _U
bu yerda: Q — jism ning elektr zaryadi, kulonda o‘lchanadi; U — kuchlanish, voltda(V) o‘lchanadi. Jismning elektr sig‘imi С farada (F ) o‘lchov birligida nomlanadi.
Agarda jismning potensiali bir voltga oshirilsa, uning zaryadi bir kulonga oshadi, bu jismning elektr sig‘imi deb aytiladi. Jismning elektr sig‘imi farada bilan o‘lchanadi. Bir faradaga teng bo‘lgan elektr sig‘imi juda katta miqdor. Uni faraz etish uchun Yer kurrasining sig‘imi faradaning mingdan bir qismini tashkil etishini ifodalash kifoya. Shuning uchun amalda elektr sig‘imini faradaning milliondan bir qismi o‘lchov birligida o‘lchanadi. Bunday o‘lchov birligi mikrofarad yoki qisqacha mkf bilan ifodalanadi.
Misol. Agarda jismning zaryadi 0,001 kulonga, kuchlanishi esa 100 voltga teng bo‘lsa, uning sig‘imi nimaga teng bo‘ ladi?
Yechish. Jismning sig‘imi quyidagi formula bo‘yicha topiladi:

Q
C = _U =
0,001 K₁ U_V

= 0,00001 F = 10Mkf