“Tong sirlari”

davr ijtimoiy- tarixiy sharoiti;

Cho`lpon murakkab tarixiy davrda yashadi. U dunyoga kelgan va qo`liga ilk bor shoirlik qalamini olganida mamlakatimiz mustamlakachilik zanjirlari bilan o`ralgan, jahon tamadduni taraqqiyotiga munosib hissa qo`shgan xalqimiz esa og`ir ijtimoiy, iqtisodiy va madaniy sharoitda yashayotgandi. Adib shunday sharoitda o`zini mazlum xalqni uyg`otishni burchi deb bildi, erk va hurriyat g`oyalarini baland pardalarda kuyladi. Turkiston xalqlari milliy-ozodlik va istiqlol uchun kurashining birinchi bosqichi 1918-yil fеvral- 1924-yilgacha bo’lganligi ta'kidlanadi. Bu davrda kurashning asosiy markazi Farg`ona vodiysi bo’ldi. Tarixchi Boymirza Hayit so’zlariga qaraganda, qizil askar qo’shinlariga qarshi kurashning ilk o`chog`i Qo`qon shahri bo’lgan. 1919-yilning oxirlari va 1920-yillar davomida og’ir va dahshatli kurashlar bo’ldi. Turkiston o’lkasi xalqlarining milliy-ozodlik va mustaqillik uchun olib borgan kurashdan, bu еrda Qizil armiya qismlari va dashnoqlarning amalga oshirgan dahshatli qirg`inlaridan butun xalq alamda edi (Shamsutdinov R.Vatan tarixi. 3- kitob, .T-2009). Cho`lpon hayot yo`li ana shunday tarixiy davr sharoitiga to`g`ri keldi.