Томонидан дарслик сифатида тавсия этилган

к
), 
эскирган меҳнат воситаларини тугатишдан олинган маблағ (М
т
) ва шу 
воситанинг хизмат даври (Х
д
) ҳисобга олинади:
%
100





д
ас
т
к
ас
н
Х
К
М
Т
К
А
. 
Амортизация нормалари меҳнат воситалари жисмоний ва маънавий 
эскиришининг ҳақиқий миқдорини акс эттириши керак. Оширилган 
нормалар маҳсулот таннархини сунъий равишда ўстириб юборади, 
пасайтирилган нормалар эса асосий капитал тикланиш даврини кечиктиради 
ва шу тариқа тараққиётга тўсиқ бўлади.
Ҳозирги 
шароитда 
амортизация 
ажратмалари 
ривожланган 
мамлакатларда капитал қўйилмаларни молиялаштиришнинг асосий манбаи 
ҳисобланади. Шунга кўра давлат кўпинча фирмаларга жадаллаштирилган 
амортизацияни қўллашга рухсат беради. Жадаллаштирилган амортизация 
ажратмаларнинг юқори нормаларини белгилаш орқали асосий фондлар 
қийматини нисбатан қисқароқ вақт ичида рўйхатдан чиқариш имконини 
беради. Одатда жадаллаштирилган амортизацияни қўллаш асосий 
фондларнинг актив қисми учун рухсат этилади. Бироқ, бу ҳолат нафақат 
асосий капиталнинг тезроқ янгиланишини, балки ишлаб чиқариш 
харажатларини амортизация ажратмаларига тўғри келувчи қисмининг ошиб 
кетишига ҳам олиб келади.
Асосий капиталдан фойдаланиш самарадорлигининг ошиши, энг аввало, 
қўшимча капитал маблағ сарфаланмасдан туриб маҳсулот ҳажмини 
кўпайтиришда ўз ифодасини топади.
Бир томондан, миллий маҳсулот ёки миллий даромаднинг ўсиш 
суръатлари билан, иккинчи томондан, асосий капиталнинг ўсиш суратлари 
ўртасидаги нисбат миллий иқтисодиёт миқёсида асосий капиталдан 
фойдаланиш самарадорлигининг умумлашувчи кўрсаткичи бўлиб хизмат 
қилади. 

---

236 
Асосий капиталдан фойдаланиш самарадорлиги ишлаб чиқарилган 
маҳсулот ҳажми билан асосий капитал қиймати ўртасидаги алоқани акс 
эттириб, у ўзаро боғлиқ икки кўрсаткич – капиталдан олинадиган самара (К
с
) 
ва маҳсулотнинг капитал сиғими (К
сиг
) кўрсаткичлари билан ифодаланади.